Việt Nam giằng co với Trung Quốc trên đất Lào

 Saturday, May 15, 2021 5:58 AM // Bài dịch , Kinh Tế , Tin Tức , VNTB

Nguyễn Khắc Giang, Đại học Victoria Wellington 

Anh Khoa dịch 

Theo VNTB 

 

Kể từ khi sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực ngày càng gia tăng, đã có những bất đồng giữa Lào và Việt Nam.

 

Vào tháng 3, Việt Nam đã thông báo đã tặng cho Lào một tòa nhà quốc hội mới trị giá 111 triệu USD. Động thái này phản ánh sự không thoải mái của Hà Nội trước ảnh hưởng ngày càng tăng của Bắc Kinh đối với đồng minh thân cận nhất của họ. Trung Quốc đã vượt qua Việt Nam trở thành nhà đầu tư và quốc gia cho vay lớn nhất ở Lào. Giữ Lào ở bên cạnh Việt Nam là ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại của Hà Nội. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào mà không tham gia vào cuộc cạnh tranh tốn kém với Trung Quốc.

Lào là người bạn tin cậy nhất của Việt Nam. Hai quốc gia cộng sản đã cùng nhau chiến đấu chống lại Hoa Kỳ trong Chiến tranh Việt Nam. Pathet Lào sẽ khó lên nắm quyền vào năm 1975 nếu không có sự hỗ trợ của Hà Nội. Không có sự hỗ trợ của những người cộng sản Lào, đường mòn Hồ Chí Minh – vốn đóng một vai trò quan trọng trong chiến thắng của Bắc Việt Nam – sẽ không thể thực hiện được. Mối liên hệ của hai chính phủ rất đặc biệt: đào tạo chủ nghĩa xã hội ở việt nam là điều bắt buộc đối với các chính trị gia Lào, những ai khao khát trở thành lãnh đạo quốc gia. Lào là một trong hai nước mà Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) gọi là anh em, với bên kia là Cuba. Đại sứ Việt Nam tại Lào là một trong số ít các nhà ngoại giao giữ hàm Thứ trưởng Bộ Ngoại giao.

Sự tồn tại về địa chính trị của Hà Nội cũng liên quan đến Lào. Việt Nam có biên giới trên bộ giáp với Trung Quốc, Campuchia và Lào. Với lịch sử phức tạp và sự hoài nghi vĩnh viễn về ý định của Bắc Kinh, việc thành lập một khối chính trị ‘Đông Dương’ thống nhất để bảo vệ chống lại sự xâm lấn của phương Bắc luôn là ưu tiên trong tư duy chiến lược của Hà Nội. Lần cuối cùng thất bại vào cuối những năm 1970, miền Bắc Việt Nam đã phải chiến đấu với các cuộc chiến tranh của cả hai bên và đang đứng trên bờ vực của sự sụp đổ hoàn toàn. Ngoài ra, vì sự ủng hộ của Trung Quốc đối với chính phủ của Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã thu hút Campuchia  vào chắc vào quỹ đạo của Bắc Kinh, Việt Nam không thể để mất Lào.

Kể từ khi sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực ngày càng gia tăng, đã có những bất đồng giữa Lào và Việt Nam. Lào đang phấn đấu trở thành ‘nguồn cung điện của châu Á’ bằng cách xây dựng một loạt dự án thủy điện dọc sông Mekong, nhiều dự án được tài trợ thông qua các khoản vay của Trung Quốc. Việt Nam đã lên tiếng phản đối các đập này để bảo vệ khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Hà Nội cũng háo hức đưa vấn đề Biển Đông vào chương trình nghị sự của ASEAN, trong khi Lào không quan tâm đến chủ đề này vì sợ làm mất lòng người cho vay lớn nhất là Trung Quốc.

Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Bắc Kinh đã được chào đón nồng nhiệt ở Viêng Chăn, nhưng đã bị Hà Nội ghẻ lạnh. Một số học giả Việt Nam lo ngại rằng các dự án BRI, tuyến đường sắt Côn Minh – Singapore chạy qua Lào, được thiết kế để cô lập Việt Nam với phần còn lại của khu vực. Khi Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng về phía nam thông qua BRI, Việt Nam đang phải vật lộn để duy trì phạm vi ảnh hưởng truyền thống của mình. Hà Nội không thể cạnh tranh tài chính với Bắc Kinh trong việc cung cấp các khoản vay và đầu tư. Điều này khiến Hà Nội lo ngại vì nguồn lực tài chính là yếu tố quyết định làm sâu sắc thêm quan hệ Trung Quốc – Campuchia và Hà Nội không muốn Lào đi theo con đường đó.

Nhưng Hà Nội vẫn còn một số điểm lợi. Thứ nhất, mối quan hệ của Việt Nam với Lào dựa trên mối quan hệ chính trị chặt chẽ được phát triển hơn 40 năm, cũng như quan hệ kinh tế và văn hóa sâu sắc giữa hai nước. Các công ty Việt Nam đã hoạt động thành công tại Lào trong nhiều thập kỷ qua, đặc biệt là ở các tỉnh phía Nam như Savannakhet và Attapeu. Các hoạt động kinh tế hàng ngày giữa hai nước hầu như không có rào cản và nhiều người Việt Nam đã nhân cơ hội này để nhập cư vào Lào, làm nhiều công việc khác nhau từ chủ cửa hàng nhỏ đến công nhân xây dựng. Những hoạt động giao lưu nhân dân này đã làm sâu sắc thêm mối quan hệ Việt Nam – Lào và phải một thời gian nữa Trung Quốc mới có những quan hệ tương tự.

Thứ hai, Lào cũng có lợi ích chiến lược trong việc duy trì mối quan hệ nồng ấm với Việt Nam. Không có đất liền Việt Nam cung cấp con đường tốt nhất để Lào tiếp cận biển để giao thương. Dự án cơ sở hạ tầng để kết nối Lào với các trung tâm kinh tế trọng điểm của Việt Nam, trong đó có đề xuất xây dựng tuyến đường sắt từ Viêng Chăn đến cảng nước sâu Vũng Áng, miền Trung Việt Nam đang được xem xét. Việc tài trợ cho cơ sở hạ tầng của Trung Quốc cũng khiến Lào bị gánh nặng nợ nần và dễ bị Bắc Kinh thao túng. Việt Nam đưa ra một đối trọng với xu hướng này. Chiến lược tốt nhất đối với Lào là tạo ranh giới giữa hai nước láng giềng lớn hơn và hưởng lợi từ cả hai.

Chuyển đổi lãnh đạo trong Nước Lào và Việt Nam vào đầu năm nay có thể cung cấp một số thông tin chi tiết về mối quan hệ Việt Nam – Lào – Trung Quốc trong tương lai. Tại Lào, Thủ tướng Thongloun Sisoulith, một người thông thạo tiếng Việt, đã được bầu làm tân lãnh đạo Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và ông đã thăng chức cho một người bạn học của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, con gái của một nhà ngoại giao Lào từng ở Bắc Kinh, làm trợ lý hàng đầu.

Tại Việt Nam, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chủ trì đoàn lãnh đạo với sự tự tin sẽ nâng cao vị thế của Việt Nam ở châu Á. Đặc biệt, Chủ tịch Nguyễn Xuân Phúc đã có một công việc đáng ngưỡng mộ trong việc điều hành mối quan hệ của đất nước với chính quyền Trump khó đoán, trong khi Thủ tướng Phạm Minh Chính mới nhậm chức có nhiều kinh nghiệm về chính sách đối ngoại, trong đó có kinh nghiệm làm nhân viên mật vụ tại các Đại sứ quán nước ngoài.

Ưu tiên trong chính sách đối ngoại của Hà Nội sẽ là củng cố môi trường an ninh của chính Việt Nam. Vì lý do này, Việt Nam có khả năng muốn củng cố mối quan hệ với Lào, đặc biệt là thông qua hợp tác kinh tế ngày càng sâu rộng. Các dự án đường bộ, cảng và đường sắt kết nối Lào với Việt Nam sẽ được ưu tiên – mặc dù không đạt quy mô và tốc độ như các dự án của Trung Quốc. Hà Nội biết rằng ngay cả với bạn bè, lợi ích quốc gia có tiếng nói cuối cùng.

Nguyễn Khắc Giang là nghiên cứu sinh Tiến sĩ tại Đại học Victoria University of Wellington.

Nguồn: East Asia Forum