Tai nạn máy bay đang tăng lên?
- Joshua Cheetham, Yi Ma & Matt Murphy
- BBC Kiểm chứng
Sau một loạt thảm họa hàng không gây chú ý, một số người dùng mạng xã hội cho rằng tai nạn máy bay đang xảy ra thường xuyên hơn.
Video về các pha suýt va chạm thót tim bắt đầu lan truyền trên mạng và Bộ trưởng Giao thông Mỹ Sean Duffy đã tìm cách trấn an công chúng trong một cuộc trả lời phỏng vấn CBS News, đối tác của BBC tại Mỹ. Ông nói rằng loạt tai nạn hàng không gần đây ở Mỹ là "rất hiếm gặp".
Phát biểu của ông Duffy được đưa ra sau một số sự cố nghiêm trọng, bao gồm vụ va chạm trên không giữa một máy bay chở khách và một trực thăng quân sự ở Washington DC vào tháng 1, khiến 67 người thiệt mạng.
Hình ảnh một máy bay lật ngửa sau khi hạ cánh trong điều kiện thời tiết xấu ở Toronto, Canada, cũng được chia sẻ rộng rãi, làm tình hình nóng lên.
Dù các cuộc thăm dò về chủ đề này còn hạn chế, một khảo sát gần đây của hãng tin AP cho thấy những hình ảnh đáng sợ về các vụ tai nạn này đã phần nào ảnh hưởng đến sự tin tưởng của một số hành khách Mỹ đối với việc đi lại bằng máy bay.
Tuy nhiên, BBC Verify (BBC Kiểm chứng) đã phân tích dữ liệu tại Mỹ và trên toàn cầu, cho thấy rằng trong hai thập kỷ qua, số vụ tai nạn hàng không nhìn chung có xu hướng giảm.
Tại Mỹ, số liệu từ Ủy ban An toàn Giao thông Quốc gia (NTSB) được thu thập đến cuối tháng 1 năm nay cho thấy số vụ tai nạn hàng không đã giảm dần từ năm 2005 đến 2024, dù tổng số chuyến bay trong giai đoạn này tăng đáng kể. Dữ liệu cũng cho thấy số vụ tai nạn trong tháng 1/2025 (52 vụ) thấp hơn so với tháng 1 năm ngoái (58 vụ) và tháng 1/2023 (70 vụ).
Dữ liệu từ Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO), một cơ quan của Liên Hợp Quốc giám sát các sự cố hàng không toàn cầu, cũng ghi nhận rằng số vụ tai nạn trên mỗi triệu chuyến bay cất cánh trên toàn thế giới đã giảm rõ rệt từ năm 2005 đến 2023.
Định nghĩa của ICAO về tai nạn hàng không rất rộng, không chỉ bao gồm các vụ việc khiến hành khách hoặc phi hành đoàn bị thương nặng hoặc thiệt mạng, mà còn cả những sự cố trong đó máy bay bị hư hại và cần sửa chữa, hoặc mất tích.
Dữ liệu về số ca tử vong trong các vụ tai nạn hàng không trên toàn cầu cũng cho thấy xu hướng giảm trong cùng giai đoạn, dù vẫn có những năm đột biến do các thảm họa hàng không lớn.
Năm 2014, hai sự kiện lớn như vậy đã góp phần tạo ra một đợt tăng đột biến về số ca tử vong do tai nạn hàng không.
Vào tháng 3, chuyến bay MH370 của Malaysia Airlines mất tích khi đang trên hành trình từ Kuala Lumpur đến Bắc Kinh, với 239 người trên máy bay. Đến tháng 7, một máy bay khác của Malaysia Airlines, MH17, bị một tên lửa do Nga sản xuất bắn rơi trên vùng trời miền đông Ukraine, khiến gần 300 người thiệt mạng.
Những bộ dữ liệu như thế này có xu hướng biến động mạnh và đột ngột, Giáo sư David Spiegelhalter, giáo sư danh dự về thống kê tại Đại học Cambridge, chia sẻ với BBC Verify.
"Nếu chúng ta đếm số ca tử vong thay vì đếm số vụ tai nạn, thì dữ liệu sẽ cực kỳ biến động và dễ bị ảnh hưởng bởi chỉ một tai nạn lớn," ông nói.
"Các sự kiện ngẫu nhiên không xảy ra một cách đều đặn – chúng có xu hướng tập trung thành cụm. Vì vậy, đáng tiếc là chúng ta hay cho rằng tai nạn hàng không có vẻ như có liên quan đến nhau, dù thực tế không phải vậy."
Về loạt tai nạn hàng không gây chú ý trong vài tháng qua, Ismo Aaltonen, cựu chánh thanh tra về tai nạn hàng không của Phần Lan, nói với BBC Verify rằng điều này không có nghĩa là an toàn hàng không đang giảm.
"Thật không may khi chúng ta có một khoảng thời gian với nhiều loại tai nạn khác nhau, nhưng mọi người không nên đưa ra kết luận dựa trên điều này vì các vụ đó rất khác nhau," ông nói.
Ông lưu ý rằng một số sự cố gần đây là không thể dự đoán được, chẳng hạn như vụ tai nạn của chuyến bay Azerbaijan Airlines tại Kazakhstan vào tháng 12, sau khi máy bay này bị một tên lửa phòng không của Nga nhắm trúng.
Marco Chan, cựu phi công và giảng viên cao cấp tại Đại học Buckinghamshire New, nhận định với BBC Verify rằng nhận thức về các vụ tai nạn hàng không ngày càng tăng do "mạng xã hội ngày càng đưa tin nhiều hơn về các vụ tai nạn".
Một video lan truyền trên TikTok – thực chất được trích từ một bộ phim về Superman – cho thấy siêu anh hùng này ngăn chặn một chiếc máy bay lao vào sân vận động. Kèm theo video là dòng chú thích: "Pete Buttigieg mỗi ngày trong bốn năm qua, xét theo những sự kiện gần đây." Đoạn clip lan truyền chóng mặt này ngụ ý rằng số vụ tai nạn hàng không đã gia tăng kể từ khi Bộ trưởng Giao thông Mỹ Pete Buttigieg rời nhiệm sở vào tháng 1.
Một chuỗi sự cố trong những năm gần đây liên quan đến dòng máy bay Boeing 737 Max cũng thu hút sự chú ý lớn từ truyền thông và mạng xã hội, đặc biệt là sau vụ một cánh cửa bị bung ra khi máy bay đang bay hồi tháng 1/2024.
Những lo ngại xoay quanh vụ việc này cùng một số sự cố khác đã khiến một số hành khách tẩy chay máy bay do Boeing sản xuất và kéo theo sự sụt giảm mạnh giá cổ phiếu của hãng này.
Các chuyên gia nói với BBC Verify rằng những sự cố như thế này cùng với các vụ tai nạn lớn đều được nhà chức trách điều tra kỹ lưỡng. Dữ liệu và thông tin mới từ các vụ tai nạn được đưa vào các chương trình mô phỏng huấn luyện phi công, giúp họ chuẩn bị tốt hơn cho những tình huống tương tự trong tương lai.
"Nhìn vào các mô phỏng bay ngày nay sẽ thấy chúng tân tiến đến mức nào – chúng giống hệt máy bay thật," nhà điều tra Ismo Aaltonen nói. "Hoàn toàn khác so với khi tôi bắt đầu bay cách đây hơn 40 năm."
Cơ quan quản lý cũng có thể áp dụng biện pháp xử phạt đối với vi phạm an toàn, bao gồm phạt tiền, đình chỉ giấy phép và hạn chế hoạt động. Các hãng hàng không cũng có thể bị cấm bay tới một số quốc gia hoặc khu vực nếu không tuân thủ tiêu chuẩn an toàn.
Bất chấp loạt sự cố gần đây, hàng không vẫn là phương tiện di chuyển an toàn nhất.
Theo số liệu mới nhất từ Bộ Giao thông Mỹ, trong tổng số ca tử vong liên quan đến giao thông tại Mỹ vào năm 2022, hơn 95% xảy ra trên đường bộ, trong khi chưa đến 1% liên quan đến hàng không.
Nếu xét tỷ lệ tử vong trên quãng đường di chuyển, mức độ an toàn của hàng không càng rõ ràng hơn.
Năm 2022, số ca tử vong của hành khách trên mỗi 100 triệu dặm bay chỉ là 0,001, so với 0,54 đối với các phương tiện chở khách trên đường bộ, theo số liệu mới nhất từ Hội đồng An toàn Quốc gia, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Mỹ.
"Hãy cẩn thận khi đang trên đường đến sân bay," ông Aaltonen nói. "Đó mới là phần nguy hiểm nhất của chuyến đi so với chính bản thân chuyến bay."
Nhận xét
Đăng nhận xét