TQ sẽ dùng vũ lực cho đảo tranh chấp?

Vùng đảo Điếu Ngư gồm năm đảo nhỏ và ba đảo đá

Celia Hatton

BBC News, Bắc Kinh

Cập nhật: 11:52 GMT - thứ năm, 24 tháng 4, 2014

Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama tới Nhật hôm thứ Tư 23/04 để hội đàm với đồng minh chính của họ tại châu Á. Giới lãnh đạo Trung Quốc quan sát diễn biến từ xa trong khi ông Obama nói với một tờ báo của Nhật rằng quần đảo có tranh chấp nằm trong phạm vi hiệp ước an ninh giữa hai nước, mà theo đó Mỹ sẽ có hành động nếu Nhật Bản bị tấn công.

Được biết đến với tên Điếu Ngư ở Trung Quốc, và Senkaku tại Nhật Bản, các đảo này không quá nổi trội trên bản đồ trong khu vực, nằm giữa Hoa lục và phía Nam Nhật Bản.
Trong nhiều thập niên, nhà chức trách Nhật đã cai quản những đảo được cho là có vị trí chiến lược tại Biển Hoa Đông và có thể có dầu khí phía dưới. Tuy nhiên trong vài năm gần đây, Bắc Kinh đã khởi động chiến dịch khẳng định chủ quyền lịch sử đối với các đảo này.
Giới lãnh đạo Trung Quốc thoạt đầu tranh cãi về quyền sở hữu của Nhật vào thập niên 1970 nhưng cả hai nước nhất trí để vấn đề này cho thế hệ tương lai giải quyết.
Chủ đề lại được hâm nóng vào năm 2012 khi chính phủ Nhật mua lại các đảo này từ chủ sở hữu tư nhân.
Những người theo chủ nghĩa dân tộc Nhật muốn phát triển hòn đảo, theo Tokyo. Họ muốn ngưng kế hoạch này, một phần để thỏa hiệp với Trung Quốc. Không mấy ai tại Trung Quốc tin vào lời giải thích này.
Thay vào đó, việc thay đổi hiện trạng này cho Trung Quốc cơ hội để thể hiện tham vọng chính trị đang gia tăng.
"Khi ông Tập Cận Bình lên nắm quyền, ông thay đổi cách tiếp cận cơ bản về chính sách ngoại giao của Trung Quốc,” giáo sư Trần Tiểu Hà từ Đại học Nhân Dân nói.

"Nếu Nhật từ chối đối thoại về vấn đề này, Trung Quốc phải đưa tàu ra đảo Điếu Ngư để khẳng định quyền về chủ quyền."

Giáo sư Lưu Vĩnh Giang, đại học Thanh Hoa, Trung Quốc

“Từ việc duy trì hiện trạng tới cách tiếp cận mới không ồn ào khi làm một việc gì đó.”
Trước sự thất vọng của giới lãnh đạo Trung Quốc, Nhật đã không công khai thừa nhận tuyên bố về chủ quyền của Bắc Kinh. Do đó, để tạo sức ép với Tokyo, Bắc Kinh đã đưa tàu ra tuần tra tại khu vực.
Chiến đấu cơ của Trung Quốc thường xuyên bay trên vùng đảo trong khi tàu chiến hoạt động trên biển.
"Nếu Nhật từ chối đối thoại về vấn đề này, Trung Quốc phải đưa tàu ra đảo Điếu Ngư để khẳng định quyền về chủ quyền,” giáo sư Lưu Giang Vĩnh từ Đại học Thanh Hoa bình luận.
Tháng 11 năm ngoái, Bắc Kinh có động thái bất ngờ khi tuyên bố vùng Nhận dạng Phòng không bao trùm khu vực tranh chấp này.
Một số quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, đã phớt lờ quy định của Trung Quốc, tuy nhiên đây là phần thuộc chiến lược lâu dài của Bắc Kinh, giáo sư Trần Tiểu Hà nói.
“Cách của Trung Quốc là để bảo lưu một dạng quyền và thế tự do để có thể hành động quân sự nếu có điều gì đó xảy ra ở vùng đảo Điếu Ngư hoặc một số khu vực có tranh chấp khác,” giáo sư Cheng giải thích.

'Một tấc lãnh thổ'

Tàu và phi cơ Trung Quốc thường xuyên xuất hiện ở vùng đảo tranh chấp

Bên trong Trung Quốc, chính phủ dùng công cụ khác là việc tuyên truyền bài Nhật để đưa biển đảo thành vấn đề tiền tuyết trong chính sách đối ngoại.
Thế hệ trẻ thậm chí thường xuyên được nhắc nhở về những căng thẳng chưa được giải quyết xuất phát từ thời Thế chiến II.
"Bắn quỷ Nhật Bản, trò chơi trên mạng được tung ra hồi tháng Hai trên People.com, một trang web của chính phủ Trung Quốc.
Người chơi trò này chọn các lãnh chúa Nhật và ghi điểm bằng việc dùng súng bắn những người này.
Trò chơi chỉ là hoạt hình nhưng câu hỏi quan trọng là liệu chiến dịch của Bắc Kinh đơn giản chỉ là trò chơi?

"...Tuy là đảo nhỏ nhưng đối với Trung Quốc thì một tấc lãnh thổ cũng đủ lớn để họ giao tranh."

Giáo sư Trần Tiểu Hà, đại học Nhân dân Trung Quốc

Liệu ông Tập Cận Bình có thực sự lâm chiến cho vùng lãnh thổ không người sinh sống hay không? Câu trả lời là có.
"Có là bởi tuy là đảo nhỏ nhưng đối với Trung Quốc thì một tấc lãnh thổ cũng đủ lớn để họ giao tranh” giáo sư Trần Tiểu Hà nói.
Rốt cùng thì đây là vấn đề có tính tương tác và giá trị có tính biểu trưng của những đảo này vẫn tiếp tục còn đó chừng nào cả hai nước đều muốn cai quản.
"Nếu Trung Quốc và Nhật có quan hệ thân tình, lợi ích quân sự tại các đảo này sẽ giảm," giáo sư Lưu nói thêm.
Tại bên ngoài tòa đại sứ Nhật ở Bắc Kinh, an ninh được điều động cẩn mật với lính gác và tường rào cao tới 4 mét để không ai nhìn được gì từ bên ngoài.
Có nhiều l‎ý do vì sao Trung Quốc và Nhật Bản nên tránh chiến tranh vì lãnh thổ, bao gồm cả hoạt động mậu dịch song phương gia tăng cũng như việc Washington dọa sẽ can thiệp.
Tuy nhiên, những khuôn mặt lạnh của lính gác cả bên trong lẫn bên ngoài đại sứ quán Nhật ở Bắc Kinh dường như cho thấy đối đầu quân sự nghiêm trọng sẽ không bao giờ là quá xa vời.