Vòng xoáy rủi ro của Putin – Minh Châu dịch
Logic của sự leo thang trong một cuộc chiến thất bại
Vào mùa xuân năm 2018, bốn năm trước cuộc xâm lược Ukraine lần thứ hai, Tổng
thống Nga Vladimir Putin đã có một bài phát biểu bất thường về sức mạnh ngày
càng tăng của quân đội Nga. “Đối với những người trong 15 năm qua đã cố gắng
đẩy nhanh một cuộc chạy đua vũ trang và tìm kiếm lợi thế đơn phương chống lại
Nga…”, ông nói, “Tôi sẽ nói điều này: mọi thứ bạn đã cố gắng ngăn
chặn thông qua một chính sách như vậy đã xảy ra. Không ai có thể kiềm chế
Nga”.
Vào thời điểm đó, bài phát biểu đã thu hút sự chú ý của quốc tế chủ yếu vì
những lời khoe khoang của Putin về vũ khí siêu thanh mới được thiết kế để phá vỡ
các hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ. Nhưng nó cũng truyền tải một thông điệp
tinh tế hơn. Putin lưu ý sự can thiệp thành công của Nga
vào cuộc nội chiến Syria, tuyên bố rằng quy mô kho vũ khí hạt nhân và thông thường
của Nga đã tăng gần gấp bốn lần, và khẳng định rằng các lực lượng vũ trang của
họ “mạnh hơn đáng kể”. Ông Putin cũng nhắc lại rằng “Nga chỉ
có quyền sử dụng vũ khí hạt nhân để đáp trả một cuộc tấn công hạt nhân, hoặc một
cuộc tấn công bằng vũ khí hủy diệt hàng loạt khác chống lại đất nước hoặc các đồng
minh, hoặc một hành động gây hấn chống lại chúng tôi bằng cách sử dụng vũ khí
thông thường đe dọa sự tồn tại của nhà nước”. Tổng hợp lại, những
bình luận này toát lên cảm giác tin tưởng mạnh mẽ vào khả năng của Nga trong việc
chống lại thành công bất kỳ đối thủ nào — và có lẽ là một sự theo đuổi cơ bắp
hơn đối với các mục tiêu quốc gia và cá nhân. “Không ai muốn lắng
nghe chúng tôi,” ông cảnh báo.
“Vậy hãy lắng nghe ngay bây giờ.”
Ngày nay, với cuộc chiến ở Ukraine đang diễn ra theo hướng ngày càng
nguy hiểm và khó lường, câu hỏi về tính toán rủi ro của Putin đã xuất hiện mạnh
mẽ. Kể từ đầu tháng 9, Moscow đã phải đối mặt với một loạt thất bại, không chỉ
bao gồm việc Ukraine giành được lãnh thổ mạnh mẽ ở khu vực Kharkiv mà còn cả cuộc
tấn công táo bạo vào ngày 8/10 vào Cầu eo biển Kerch nối Crimea với Nga, gây
nguy hiểm cho một tuyến đường tiếp tế quan trọng của Nga. Đáp lại, Putin
đã huy động thêm hàng trăm nghìn binh sĩ, vội vã sáp nhập
bất hợp pháp các vùng lãnh thổ mà Nga không kiểm soát hoàn toàn và bắt đầu một
làn sóng tấn công tên lửa mới vào phần lớn các mục tiêu dân sự, bao gồm Kyiv và
các thành phố lớn khác. Ông cũng đã nhiều lần đe dọa sử dụng vũ khí hạt
nhân, lưu ý rằng Hoa Kỳ đã tạo ra một tiền lệ như vậy ở Hiroshima và Nagasaki.
Những lời đe dọa của Putin về sự leo thang đã khiến các nước láng
giềng châu Âu của Nga cũng như chính quyền Biden lo ngại. Tuy nhiên, việc ông sẵn
sàng đánh cược vào sức mạnh quân sự của Nga đã không bắt đầu vào tháng 9, hoặc thậm chí khi ông xâm lược
Ukraine vào tháng 2 năm 2022. Như bài phát biểu năm 2018 cho thấy,
sự khao khát rủi ro của ông đã tăng lên rất nhiều trước cuộc chiến hiện tại. Và
mặc dù vẫn còn nhiều câu hỏi về việc ông ấy hiện đã chuẩn bị đi được bao xa, nhưng việc kiểm tra
suy nghĩ của anh ấy đã phát triển như thế nào sẽ giúp giải thích lý do tại sao
anh ấy tham gia khóa học này và những gì anh ấy có thể quyết định là những lựa
chọn hợp lý nhất của anh ấy trong những tuần và tháng tới. Đối với phương Tây,
việc hiểu được tính toán rủi ro của Putin có thể quan trọng như đánh giá sức mạnh
quân sự thực tế của Nga trong việc cung cấp manh mối về những gì Nga sẽ làm tiếp
theo.
CƠ HỘI VÀNG
Trước cuộc xâm lược Ukraine năm 2022 của
Putin, ông đã tạo dựng được danh tiếng là một người chấp nhận rủi ro thực dụng.
Trong các cuộc can thiệp của Nga vào Georgia năm 2008 và Crimea năm 2014, các lực lượng Nga chỉ đơn
giản là chế ngự một đối thủ không thể so sánh và gây ngạc nhiên; ở Syria bắt đầu
từ năm 2015, Iran và Hezbollah đã thực hiện công việc nặng nhọc trên mặt đất
trong khi Nga cung cấp nhu yếu phẩm và sức mạnh không quân và hải quân. Nói tóm
lại, cả ba trường hợp đều là những tình huống có nguy cơ tương đối thấp, lợi
ích cao với thương vong hạn chế. Vậy làm thế nào để giải thích cho quyết định
có nguy cơ cao của Putin khi xâm lược Ukraine, đưa khoảng 180.000 binh sĩ ra tiền
tuyến, trong đó cho đến nay ước tính khoảng 15.000 người trở lên đã thiệt mạng?
Một số yếu tố có thể được tìm thấy trong các tính toán của Putin: lợi ích an ninh của
Nga, một cánh cửa được nhận thức để thúc đẩy các mục tiêu địa chiến lược rộng lớn
hơn và mong muốn đảm bảo vị trí của ông trong lịch sử Nga. Như đã biết, Moscow
đã trích dẫn những lo ngại về an ninh là động lực chính đằng sau quyết định khởi
động “chiến dịch quân sự đặc biệt” vào tháng 2/2022; cụ thể là, Ukraine
dường như đang trượt vào NATO, bằng chứng là sự hỗ trợ và huấn luyện quân sự của
phương Tây và bởi những lời kêu gọi cởi mở của Tổng thống Ukraine Volodymyr
Zelensky về tư cách thành viên NATO. Nhưng cũng có một động lực khác: Putin có
thể đã đánh giá rằng hoàn cảnh địa chính trị mang lại cơ hội hẹp để phá vỡ thế
bế tắc kéo dài bảy năm ở miền đông Ukraine. Như Moscow đã thấy, Hoa Kỳ bị
phân cực về mặt chính trị; công chúng Mỹ phần lớn thờ ơ với Ukraine và cảnh
giác với các cuộc chiến tranh nước ngoài mới, đặc biệt là sau khi Hoa Kỳ rời khỏi
Afghanistan lộn xộn; Thủ tướng Đức lâu năm Angela Merkel đã rời nhiệm sở; thế
giới vẫn còn bận tâm đến đại dịch COVID-19; và châu Âu phụ thuộc nhiều vào dầu
khí của Nga. Cuối cùng, Putin đã có một sự gắn bó ngày càng tăng với lịch
sử Nga và quyết tâm đảm bảo di sản của mình với tư cách là nhà lãnh đạo vĩ đại,
người đã khôi phục các lãnh thổ Slav cốt lõi cho Nga cùng với vị trí xứng đáng
của nó như một cường quốc toàn cầu.
Sự khác biệt giữa cuộc xâm lược Ukraine có nguy cơ tương đối thấp của Putin
vào năm 2014 và cuộc xâm lược toàn diện năm 2022 cung cấp
manh mối quan trọng về cách suy nghĩ này phát triển. Cuộc xâm lược Ukraine đầu
tiên của Putin chủ yếu dựa vào những người lính không có dấu hiệu — các đặc vụ
Nga không xác định được gọi là “những người đàn ông nhỏ màu xanh lá
cây” và bộ binh hải quân có trụ sở tại địa phương, những người đã tạo tiền
đề cho việc tiếp quản Crimea. Lý do mà Putin đưa ra rất đơn giản: đảm bảo
“sự an toàn” của dân số Nga lớn của Crimea khỏi một chính phủ Ukraine
“phát xít” chống Nga non trẻ và đảm bảo sự kiểm soát vĩnh viễn của
Nga đối với Sevastopol, quê hương của Hạm đội Biển Đen, bất kể ai nắm quyền ở
Kyiv. Việc tạo ra các vùng thân Nga ly
khai ở khu vực Donetsk và Luhansk trong khi đó đã mang lại cho Nga một phương
tiện để cố gắng gây ảnh hưởng đến định hướng chính trị trong tương lai của Kyiv
— và ngăn NATO xem xét Ukraine trở thành thành viên.
Có thể các động thái năm 2014 của Putin cũng là một phần của thiết kế hoành
tráng hơn, bước đầu tiên hướng tới việc kết hợp phần lớn Ukraine trở lại vào
“Nước Nga mẹ”. Thật hấp dẫn, chỉ vài tháng sau khi sáp nhập Crimea,
Putin đã công khai đề cập đến “Novorossiya” – lãnh thổ phía bắc Biển
Đen bị Catherine Đại đế sáp nhập vào thế kỷ thứ mười tám – mà, ông lưu ý, bao gồm
Kharkiv, Kherson, Luhansk, Donetsk, Mykolayiv và Odessa, những khu vực mà ông
mô tả là “không phải là một phần của Ukraine”. Tuy nhiên, vào thời điểm
đó, một cuộc xâm lược quy mô lớn vào Ukraine là điều không cần bàn
cãi; theo lời kể của chính Putin, Moscow đã phải hành động nhanh chóng sau
sự sụp đổ vào tháng 2 năm 2014 của Viktor
Yanukovych, tổng thống Ukraine thân Nga, chỉ để bảo vệ Crimea.
Putin có thể đã đánh giá rằng hoàn cảnh địa chính trị ủng hộ một cuộc xâm
lược lớn hơn.
Hơn nữa, các sự kiện ở những nơi khác có thể đã chuyển hướng trọng tâm của
Putin ra khỏi Ukraine. Yêu cầu của Tổng thống Syria Bashar
al-Assad về việc giải cứu chế độ đang thay đổi của ông vào mùa hè năm 2015 đòi
hỏi một quyết định lớn – nhưng rủi ro hạn chế – để giúp duy trì chế độ khách
hàng Trung Đông duy nhất của Moscow. (Sự khác biệt giữa Thổ Nhĩ Kỳ, Hoa Kỳ và
các thành viên NATO khác về việc nhóm đối lập Syria nào ủng hộ có lẽ đã khiến
quyết định của Putin dễ dàng hơn, vì định nghĩa của Assad về các chiến binh đối
phương rất đơn giản: tất cả các đối thủ của chế độ đều là “khủng bố”.
Hậu quả lớn hơn đối với Putin là kết quả không lường trước được của cuộc bầu
cử Mỹ năm 2016 sau khi Moscow đã cố gắng can thiệp thay mặt cho Donald
Trump. Với việc Trump tại vị, Putin chắc hẳn
đã kết luận rằng có quá nhiều lợi ích địa chiến lược tiềm năng để có nguy cơ
gây nguy hiểm cho họ bằng những động thái hung hăng ở Ukraine. Cùng với việc
khai thác sự phân cực chính trị ngày càng tăng ở Hoa Kỳ, ông có thể chơi theo sự
hoài nghi của Trump đối với NATO và không tin tưởng vào cộng đồng tình báo Hoa
Kỳ và có thể đạt được một thỏa thuận về Ukraine có lợi cho Nga. Trên thực tế,
các cuộc tiếp xúc hậu trường giữa một cựu
quan chức cấp cao trong chiến dịch tranh cử của Trump và một sĩ quan tình báo
Nga về một thỏa thuận khả thi về Ukraine vẫn tiếp tục cho đến đầu năm 2018.
Ở châu Âu, Putin cũng chứng kiến đòn bẩy ngày càng tăng. Trong những năm
Trump, nền tảng thể chế của châu Âu đã bị căng thẳng nghiêm trọng trên một số mặt
trận. Cuộc ly hôn kinh tế lờ mờ của Vương quốc Anh với lục địa này cho thấy
liên minh đang suy yếu; tình cảm chống người nhập cư ngày càng tăng đã củng cố
các đảng dân túy (và một nhà lãnh đạo cùng chí hướng ở Hungary), có quan điểm về
các giá trị xã hội và bản sắc dân tộc phù hợp với Nga; và NATO dường như bị ảnh
hưởng bởi những nghi ngờ hiện sinh. Chính trong bối cảnh những diễn biến này,
ông Putin đã có bài phát biểu vào tháng 3/2018 nhấn mạnh sức mạnh quân sự được
tăng cường của Nga và ngụ ý một sự sẵn sàng mới để sử dụng nó.
Khi nào Putin quyết
định xâm lược Ukraine vẫn còn là một bí ẩn, nhưng đến năm 2021, Nga đã đặt nền
tảng quân sự và chính trị để biến một cuộc xâm lược thành một lựa chọn khả thi.
Trong suốt cả năm, Moscow đã sử dụng các cuộc tập trận quân sự theo kế hoạch để
cung cấp vỏ bọc cho sự tăng cường đáng kể lực lượng Nga dọc theo biên giới
Ukraine từ khoảng 87.000 vào tháng 2 năm 2021 lên khoảng 100.000 đến 120.000
vào tháng 12. Sau đó, một cuộc tập trận quân sự đột xuất với Belarus vào
giữa tháng 2 năm 2022 đã đưa thêm 30.000 binh sĩ Nga vào biên
giới phía bắc của Ukraine — trên một tuyến đường trực tiếp đến Kyiv.
Một tín hiệu chính trị quan trọng không kém là chuyên luận dài 20 trang đáng
ngạc nhiên của Putin, “Về sự thống nhất lịch sử của người Nga và người
Ukraine”, được công bố trên trang web của Điện Kremlin vào tháng 7/2021.
Trong đó, ông khẳng định rằng trong lịch sử, “người Nga và người Ukraine
là một dân tộc — một tổng thể duy nhất”; rằng Ukraine chưa bao giờ tồn tại
như một nhà nước; và rằng chính phủ hiện tại của Ukraine nằm dưới “sự kiểm
soát trực tiếp từ bên ngoài”, thể hiện qua sự hiện diện của “cố vấn
nước ngoài” và “triển khai cơ sở hạ tầng NATO” trên lãnh thổ
Ukraine.
THUA LỚN HƠN, CƯỢC LỚN
HƠN
Theo dõi phản ứng của Điện Kremlin đối với những thành công quân sự của
Ukraine vào tháng 9 và tháng 10, người ta nhớ đến câu tục ngữ cổ xưa
của Trung Quốc: Người cưỡi hổ sợ phải xuống xe. Tám tháng sau một cuộc chiến được
cho là kết thúc trong vài ngày hoặc vài tuần, cuộc xâm lược Ukraine của Putin
đã biến thành một vũng lầy thảm khốc có khả năng đe dọa sự cai trị của ông. Phản ứng của
ông trước những thất bại tích lũy trên chiến trường của Nga cho thấy ông có rất
ít lựa chọn tốt ngoài việc tăng cổ phần và chấp nhận rủi ro lớn hơn nữa. Do đó,
câu hỏi quan trọng mà Ukraine và phương Tây phải đối mặt là sự leo thang của
Putin có thể đi được bao xa.
Các biến số chính trong tính toán của ông là khả năng của Nga trong việc củng
cố lợi ích lãnh thổ và khả năng duy trì đà tấn công của Ukraine. Thành
công của Ukraine trong việc giành lại phần lớn khu vực Kharkiv, tấn công các
sân bay và kho đạn dược ở Crimea, và ném bom Cầu eo biển Kerch — một cuộc đột
kích tàn khốc về mặt tâm lý vào một tuyến tiếp tế quan trọng và biểu tượng cho
sự thành công ở Crimea của Putin — nhấn mạnh thách thức đáng kể mà Moscow phải
đối mặt trong việc chỉ đơn giản là củng cố các lãnh thổ mà họ vẫn nắm giữ. Những
sự kiện này cũng cung cấp một bản xem trước về những gì Moscow sẽ phải đối mặt
trong một cuộc chiến chống nổi dậy, ngay cả khi họ tìm cách giành lại lãnh thổ
đã mất. Trong khi đó, các chuyên gia phương Tây đã nhấn mạnh sự thiếu hụt đạn
dược hướng dẩn chính xác và
thậm chí cả tên lửa thông thường của Nga, điều này sẽ làm phức tạp thêm nhiệm vụ
này.
Nga sẽ phải bổ sung đáng kể và mở rộng lực lượng
chiến đấu nếu hy vọng đạt được bất kỳ tiến bộ nào trên chiến trường, chứ chưa
nói đến việc khuất phục Ukraine. Sắc lệnh ngày 25/8 của Tổng thống Putin tăng
quy mô quân đội Nga thêm 137.000 là dấu hiệu ban đầu cho thấy vấn đề nhân lực,
cũng như sự thừa nhận công khai của Moscow vào tháng 8 rằng nhóm quân đội tư
nhân Wagner là một thực thể quan trọng trong cuộc chiến. Nhưng sau những thành
tựu đáng kể của Ukraine vào đầu tháng 9, vấn đề thiếu hụt quân đội trở nên gay
gắt, và vào ngày 21 tháng 9, Putin tuyên bố “huy động một phần”, sau
đó được làm rõ để bao gồm khoảng 300.000 người. Lời kêu gọi dự thảo đáng
ngạc nhiên này đã đánh dấu một điểm uốn quan trọng trong nước, với ước tính khoảng
100.000 đến 200.000 người dự thảo ngay lập tức tìm nơi
ẩn náu ở nước ngoài. Trước tháng 9, quân đội Nga chủ yếu dựa vào việc tuyển dụng và nhập
ngũ của các công dân từ các vùng xa xôi hơn – và đa dạng về sắc tộc – ở vùng Viễn
Đông và Bắc Kavkaz của Nga. Bây giờ ngay cả Moscow và St. Petersburg, nơi có
nhiều trẻ em của giới thượng lưu cư trú, không còn được bảo vệ khỏi thực tế
quân sự của cuộc chiến. Tuy nhiên, vào ngày 14/10, ông Putin tuyên bố rằng
222.000 binh sĩ mới sẽ sẵn sàng để triển khai trong vòng hai tuần.
Putin với những người dự bị được huy động, Vùng Ryazan, Nga, tháng 10 năm 2022 – Sputnik / Mikhail Klimentyev / Kremlin / Reuters
Yếu tố chiến trường lớn khác là đánh giá của Moscow về việc người Ukraine
đang làm tốt như thế nào và triển vọng của Kyiv về việc tiếp tục hỗ trợ quân sự
và tài chính của phương Tây. Ông Zelensky thường xuyên bày tỏ sự cần thiết của
Ukraine đối với sự viện trợ như vậy, bao gồm cả vũ khí tiên tiến hơn. Khi mùa
đông đến gần, ông cũng cho biết Ukraine cần tới 38 tỷ USD hỗ trợ tài chính khẩn
cấp để trang trải vấn đề nợ nần ngày càng gia tăng. Phần lớn sẽ phụ thuộc vào ý
chí chính trị của các chính phủ phương Tây để đáp ứng những yêu cầu ngày càng
tăng này, điều này rất quan trọng đối với khả năng của Ukraine trong việc tiếp
tục tấn công và giành lại lãnh thổ đã mất.
Trong chính nước Nga, ông Putin cũng sẽ phải cân nhắc tác động của các lệnh
trừng phạt đối với ngành công nghiệp quốc phòng và lĩnh vực năng lượng của Nga.
Tình trạng thiếu chip và linh kiện vũ khí quan trọng sẽ ngày càng cản trở chiến
thuật và lựa chọn chiến đấu của quân đội Nga; tương tự, việc thiếu các công nghệ
quan trọng của phương Tây — chẳng hạn như các bộ phận để khoan dầu — sẽ có tác
động lâu dài hơn đến xuất khẩu năng lượng. Đối với nền kinh tế Nga, các lệnh trừng phạt
của phương Tây đã góp phần vào tỷ lệ lạm phát 14%, hạn chế đối với ngoại thương
và các giao dịch tài chính quốc tế, và mất nhiều đầu tư nước ngoài.
Cuối cùng, Moscow phải đối mặt với tỷ lệ thương vong cực kỳ cao. Con số
chính thức mới nhất của Nga về số người chết vì chiến tranh, từ tháng 9 là
6,534, nhưng ước tính của Mỹ và độc lập cho thấy con số này gần như chắc chắn
cao hơn nhiều. Vào tháng 7, Giám đốc
CIA William Burns đã trích dẫn khoảng 15.000 người Nga thiệt mạng – cùng số quân mà Liên Xô đã mất
trong mười năm ở Afghanistan. Vào tháng 8, Bộ Quốc phòng Mỹ đã công khai báo
cáo 60.000 đến 80.000 thương vong của Nga, và vào giữa tháng 10, một trang truyền
thông độc lập của Nga đã nâng con số đó lên 90.000. Rất ít người Nga thấy dữ liệu
chính thức của Moscow đáng tin cậy, như đã được làm rõ qua cuộc di cư hàng loạt
của những người bị động viên tiềm năng kể
từ khi Putin huy động “một phần”.
Tất cả các biến số này sẽ diễn ra như thế nào trong các tính toán của Putin
vẫn chưa rõ ràng. Người ta biết rất ít về những thông tin và tin tình bao được cung cấp cho ông ta, hoặc tính chính xác của thông tin
đó. Một số báo cáo đã gợi ý rằng thông tin tình báo tồi tệ đã khiến Putin
tin rằng một cuộc xâm lược Ukraine sẽ thành công trong thời gian ngắn, nhưng
cũng phải đổ lỗi cho chính Putin: chuyên luận năm 2021 của ông về Nga và
Ukraine đã phơi bày những giả định rất thiếu sót của ông về ý thức về bản sắc
dân tộc, khả năng quân sự của họ và sự sẵn sàng bảo vệ đất nước của họ trước một
đối thủ vượt trội về mặt quân sự.
CHIẾN TRANH MÙA ĐÔNG
MỚI
Những khúc quanh mà cuộc chiến đã diễn ra kể từ tháng 9 nhấn mạnh sự nguy hiểm của việc đưa ra
kết luận vội vàng về một thất bại của Nga. Những thành tựu ấn tượng của
Ukraine ở khu vực Kharkiv và vụ ném bom thành công vào Cầu eo biển Kerch đã khiến
nhiều người bình luận về sự thay đổi quan trọng trong động lực. Nhưng những
đánh giá như vậy không tính đến toàn bộ các lựa chọn của Putin khi ông tìm cách
leo xuống con hổ. Thật
vậy, chỉ vài ngày sau vụ đánh bom cây cầu, hàng loạt các cuộc tấn công bằng tên
lửa của Nga vào các thành phố và dân thường Ukraine đã đưa tiềm năng khắc nghiệt
về khả năng trừng phạt của Nga mới được chú trọng. Và nếu những tuyên bố của
Putin về số lượng người bị động
viên là đúng, việc huy động gần đây của ông có thể giúp người Nga lấy lại lãnh
thổ đã mất gần đây.
Hơn nữa, cuộc chiến giữa Putin và phương Tây
liên quan đến các yếu tố vượt xa hơn chiến trường. Trong cuộc xung đột lớn hơn này, Putin rõ
ràng coi mùa đông là một đồng minh quan trọng, một đồng minh cho phép ông vũ
khí hóa đòn bẩy năng lượng của Nga đối với châu Âu. Tại một hội nghị năng lượng
vào giữa tháng 10 ở Moscow, Giám đốc điều hành của Gazprom, Alexey Miller, lưu
ý rằng ngay cả trong một mùa đông ấm áp, “toàn bộ thị trấn và vùng đất”
có thể đóng băng trong nhiều ngày hoặc thậm chí nhiều tuần. Cũng tại hội nghị
này, Putin cảnh báo rằng sự phá hoại gần đây của các đường ống Nord Stream – một
cuộc tấn công mà nhiều người nghi ngờ đã được Nga thực hiện – đã chứng minh rằng
“bất kỳ cơ sở hạ tầng quan trọng nào trong cơ sở hạ tầng giao thông, năng
lượng hoặc thông tin liên lạc đều đang bị đe dọa – bất kể nó nằm ở khu vực nào
trên thế giới, do ai kiểm soát, nằm dưới đáy biển hoặc trên đất liền”.
Thông điệp đó được đưa ra chỉ một tuần sau khi OPEC+, tập đoàn mà Nga là thành
viên, tuyên bố quyết định giảm sản lượng dầu hai triệu thùng mỗi ngày mặc dù Mỹ
đang vận động hành lang rộng rãi để giữ mức cao hơn. Đó là một lời nhắc nhở
không quá tinh tế với Washington rằng đòn bẩy năng lượng của Nga vượt ra ngoài
châu Âu. Năng lượng cũng là số liệu trong chiến thuật quân sự hiện tại của
Putin ở Ukraine: các cuộc tấn công bằng tên lửa vào lưới điện của Ukraine và
các cơ sở hạ tầng khác có thể nhằm tạo ra áp lực công khai lên Zelensky để đàm
phán với Moscow.
Putin có nhiều cách khác nhau để kéo dài cuộc chiến, ở Ukraine và hơn thế nữa.
Nếu chiến lược mùa đông của Putin không dẫn đến áp lực mới của phương Tây đối
với Zelensky để đàm phán với Moscow, và nếu các lực lượng Nga tiếp tục mất chỗ
đứng ở Ukraine, Putin cũng có thể theo dõi các mối đe dọa được trích dẫn của
mình để “sử dụng tất cả các phương tiện có sẵn”. Một lựa chọn khả thi
là các cuộc tấn công mạng quy mô lớn vào cơ sở hạ tầng của phương Tây, một mối
đe dọa có thể đã được xem trước trong các cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân
tán (DDOS) vào trang web của một số sân bay lớn của Hoa Kỳ vào giữa tháng 10. Các đánh giá sơ bộ chỉ ra rằng các
cuộc tấn công xuất phát từ Nga, báo hiệu rằng Moscow có thể sẵn sàng sử dụng
các công cụ mạng nếu phương Tây tiếp tục trang bị cho Kyiv vũ khí tiên tiến
hơn.
Nhưng Nga cũng có thể sử dụng vũ khí hóa học hoặc vũ khí hạt nhân chiến thuật
để thay đổi tiến trình chiến đấu trên thực địa. Nhiều tài liệu tham khảo của
Putin về vũ khí hạt nhân cho thấy ông có thể tin rằng khía cạnh khủng bố tâm lý
gây ra bởi những vũ khí này có thể mang tính quyết định — nếu không phải trên
thực địa, thì trên bàn đàm phán. Những động thái như vậy sẽ kéo theo rủi ro lớn,
vì chúng có thể sẽ tạo ra các hành động trả đũa lớn của phương Tây và bắt đầu một
vòng xoáy leo thang mà cả Putin và phương Tây đều không thể dễ dàng xoay sở.
Hơn nữa, nếu một bước đi như vậy không mang lại cho Moscow ưu thế ở Ukraine, sự
chỉ trích gia tăng trong nước chắc chắn sẽ buộc Putin phải tập trung vào một ưu
tiên thậm chí còn cấp bách hơn: giữ quyền lực. Nếu tính toán như vậy xảy ra,
quan điểm của phe diều hâu chiến tranh Nga, bao gồm một số cố vấn thân cận nhất
của Putin, có thể mang tính quyết định. Như Stephen Sestanovich đã lưu ý, nếu bất
kỳ ai trong số họ bắt đầu tin rằng Nga cần phải cắt lỗ, Putin sẽ cần những người
khác để chia sẻ trách nhiệm.
Trên thực tế, Putin đã định vị mình cho một kịch bản như vậy. Nhớ lại rằng
chỉ ba ngày trước cuộc xâm lược ngày 24 tháng 2, ông đã tổ chức một cuộc họp
trên truyền hình quốc gia của Hội đồng Bảo an Nga, trong đó mỗi thành viên lên
tiếng đồng ý mạnh mẽ với sự cần thiết phải hành động ở Ukraine. Và trong thông
báo về các cuộc tấn công tên lửa của Nga sau vụ đánh bom cầu eo biển Kerch,
Putin lưu ý rằng động thái này được Bộ Quốc phòng đề xuất theo kế hoạch của Bộ
Tổng tham mưu Nga. Tuy nhiên, những nỗ lực như vậy để chia sẻ rủi ro chính trị
trong các quyết định này chỉ có thể đi quá xa vì chính nỗi ám ảnh của Putin đối
với Ukraine và mối quan hệ không thể tách rời của nó với Nga đã gây ra cuộc tuần
hành đến chiến tranh.
Khi Kyiv và những người ủng hộ phương Tây đánh giá các lựa chọn của Putin trong những tháng tới, có một điều dường như rõ ràng: Putin có nhiều cách khác nhau để kéo dài cuộc chiến. Kết hợp với nguồn thu từ dầu mỏ liên tục, nhân lực mới có thể duy trì cỗ máy chiến tranh của Nga, có thể với những tác động hủy diệt phi thường ở Ukraine và hơn thế nữa. Tuy nhiên, đồng thời, các lựa chọn của Putin đang bị thu hẹp. Theo thời gian, sự phản đối ngày càng tăng của công chúng đối với cuộc chiến có thể trở nên khó kiềm chế đối với ông khi sắp bước vào cuộc bầu cử năm 2024. Những vết nứt có thể xảy ra trong vòng tròn thân cận của Putin sẽ khó phân biệt hơn nhưng có nhiều khả năng đe dọa trực tiếp đến ông. Tiếp tục hỗ trợ thống nhất và mạnh mẽ của phương Tây đối với Ukraine cũng có thể tăng cường động lực này, nhưng trừ khi những cuộc đấu đá chính trị như vậy hoặc sự điều động của những người trong cuộc Kremlin làm suy nhược Putin, cuộc chiến này có thể tiếp tục trong một thời gian.
Tác giả Peter Clement – 26 tháng Mười, 2022
Minh Châu lượt dịch
Nhận xét
Đăng nhận xét