Phan Văn Song: 11/2017 – Việt Nam và bài học sau APEC 2017

Dù APEC hay TPP cũng không cứu được Việt Nam,  Nếu công nhân Việt Nam không có khả năng.

Một tuần sau APEC, chúng ta thấy những gì? Chúng ta thử rút những kinh nghiệm gì?  Thời sự thế giới có biết đến chúng ta không? Dư luận thế giới tuần qua, nói nhiều đến cuộc Á du của Thổng Thống Mỹ Trump, hết Nhựt đến Đại Hàn, nói nhiều, bàn nhiều về ông Xi Jinping từ nay đã là Vua ở xứ Tàu, lại còn lại được ông Trump giao quyền điều khiển thiên hạ. Tuy nhiên, về mặt kinh tế, tài chánh, dư luận chuyên nghiệp quốc tế vẫn cho rằng Trung Cộng vẫn còn dùng những mánh khóe  «gian thương» để chiếm thị trường. Nói tóm lại, Trung Cộng (TC) vẫn được dư luận thế giới chú trọng đến nhiều, nhưng rất tiêu cực. Thế giới vẫn tiếp tục đặt câu hỏi về ông Vua Xi Jinping có vuốt ve hay hù dọa được chú Kim Ủn bớt hung hăng đòi tiếp tục nguyên tử hóa đảo Guam của Mỹ không?  Và xem ông Tổng Trump có thay đổi cách nhìn, sau khi đi gặp dân Á đông không? 

Thiên hạ tuần qua, vẫn tiếp tục theo dõi những chiến thắng của liên minh Syria- Iraq đang phá vỡ những hang ổ cuối cùng của quân khủng bố ISIS. Nhưng lại lo lắng đặt những câu hỏi về gia đình chiến binh ISIS, hoặc nay cả cá nhân các chiến binh ISIS gốc Âu châu đang muốn hồi hương. Có nên, vì lòng nhơn đạo, đem của nợ ấy về nhà không? Với cái rủi ro là sẽ  đem luôn về  nhà những nguy cơ, từ nay có thể diễn ra ở Âu châu – Pháp Anh,  Đức – cho cuộc sống hằng ngày, nhứt là ở những đô thị, hay ven đô với những cộng đồng gốc Hồi, đã di cư từ lâu hay vừa mới nhập cư. Và nguy hiểm cho kỹ nghệ du khách, một yếu điểm để khủng bố tấn công.

1. APEC – Cửa hàng triển lãm hay chỉ là trạm nghỉ chân của Trump: 

Hội nghị APEC tại Đà Nẵng – Việt Nam tuần qua?

Xin lỗi, ngành truyền tin Pháp không nói đến. Ở Pháp hầu như không ai biết cả! Lại càng không biết và không nói tới APEC, khi thời sự ngày nay chú trọng đến thời tiết, và thay đổi thời tiết hơn. Chú trọng đến miền Trung Việt Nam đang bị bảo Damrey tàn phá, và đang bị lũ lụt. Sau những cơn bão Hurricanes ở Tây Đại Dương, dĩ nhiên thời sự phải chú trọng đến những Tài Phong (Typhoons) ở Tây Thái Bình Dương để cân bằng. Ngày nay, dư luận ở Pháp chú trọng đến thời tiết, và vệ sinh về lương thực nhiều hơn chính trị thế giới!

Thật vô phước cho người Việt! Một đất nước nếu có những lãnh đạo thật sự là những người lãnh đạo, thì dù đang có lễ lạc đi nữa, nếu trong nước có thiên tai thì cấp tốc ngưng ngay lễ lạc, lo thiên tai, lo ngay việc cứu trợ. Ngưng tổ chức APEC, để tiền để cứu nạn nhân lũ lụt cuồng phong có ích hơn! APEC mang lại gì cho Việt Nam? Số ăn xin, vẫn ăn xin, số ăn mày vẫn ăn mày, số nô lệ vẫn mãi mãi nô lệ, số gái mãi dâm mãi mãi đi bán dâm!

Trên 40 năm hòa bình Việt Nam vẫn còn ở thời  đồ đá, thời đại trung cổ, không chế được một cái đinh, không ráp được một chiếc xe đạp! Dệt lụa là nghề cổ truyền của Việt Nam, thế mà phải nhập cảng lụa Tàu vào rồi đóng dấu lụa ma-de in Vietnam để trá hàng!

Công bằng mà nói, cũng có vài đài truyền hình Pháp cũng có nhắc sơ đến APEC Việt Nam, nhưng chỉ để chú ý cuộc Á du của ông Trump nhiều hơn và xem Việt Nam như trạm dừng chân, ghé bến, của Tổng Thống Trump trên đường Á du đó thôi – cả bà vợ Mélania cũng không thèm đến Việt Nam – và Phi Luật Tân – xứ của các anh lãnh đạo cà chớn. Thiên hà vẫn tò mò thắc mắc tình duyên Trump-Xi hay Mỹ-Tàu nhiều hơn, và cái lo lắng lớn hơn là làm sao cặp bài trùng Mỹ-Tàu giải quyết tên Ủn Bắc Hàn thôi! Còn Việt Nam, còn APEC, cả chuyện TPP, nay do Tàu điều khiển cũng là chuyện tiểu tiết. Và riêng, đối với cá nhân chúng tôi cũng thế, vì đấy chỉ là những màn kịch, và tổ chức APEC là một dịp để bọn Công Sản, vơ vét, ăn có, đớp tiền cò, tiền còm (commission) rút ruột công trình đó thôi! Hay cả chuyện vào TPP làm ăn, có Mỹ hay không có Mỹ, dân Việt Nam tiếp tục vẫn nam làm cu li, gái làm điếm của thế giới!

Bằng chứng, của cái thời ấy là tất cả media xứ Pháp và Liên Âu chỉ chú trọng đến việc Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron đi khai trương Bảo Tàng Louvres ở Abou Dhabi và ghé thăm công tử MNS (Mohammed Ben Salman), nhà Vua tương lai xứ Ả Rập Saudi vừa bắt nhốt 200 tên tham nhũng gọi là làm sạch – đạo đức hóa – đất nước – Đúng là Thanh Kiếm và Sách Kinh Coran!

Trở lại Việt Nam, ta không quên chuyện xưa: các ngư dân bị  Hải quân Tàu bắt vẫn chưa được trả về, đến nay, vẫn không ai biết; để nói thêm chuyện ngày nay, lũ lụt, nhà trôi của mất, cũng vẫn không ai lo. Trái lại, các quan chức lớn đều có mặt ăn nhậu hả hê với các quan chức lớn  ở Đà Nẵng và APEC! – Hãy xem videos, hình chụp quảng cáo trên mạng, với những bộ mặt cười tươi, trơ trẻn, ôm hôn, bá vai, níu cổ!

Sao Nhà Nước Việt Nam vô tâm như thế? Tại sao Đảng Cộng sản Việt Nam vô hậu như vậy? Nhưng nếu Đảng vô hậu, Nhà nước vô tâm. Còn lương tâm người Đảng viên, lương tâm người lãnh đạo đối với dân, đối với đất nước, đối với Tổ quốc? — Ở đâu?

Việt Nam khi nhận tổ chức mở hội là muốn trình làng cho thiên hạ thế giới biết là nay mình ngon lành, là một nước đang lên,  đang phát triển, dư tiền lắm bạc. Đã chứng mình là mình có đủ tiền để tổ chức một APEC. Tại sao lại VẪN tiếp tục đi ngửa  tay ăn xin, ăn mày, vay mượn? Không biết mắc cỡ sao? Hay tổ chức để cùng nhau chia sẻ tiền cò, rút ruột công trình, chia chác?

Và giả ngơ quên các nạn nhân lũ lụt và giả ngơ quên các ngư dân đang bị Tàu bắt?

Vì khi tổ chức một Hội Nghị cho APEC (Asia – Pacific Economic Cooperation) nghĩa là phải tham dự cùng các quốc gia Á châu vùng Thái bình Dương để cùng nhau phát triển, cùng nhau hợp tác kinh tế. Như vậy Việt Nam phải Phát Triển (viết hoa) đồng nhịp, đồng điệu để sống còn, cạnh tranh ngang ngửa với láng giềng. Thí dụ Việt Nam ngang ngửa với Singapore. Thế nhưng, thử hỏi:

Thực sự, Việt Nam, có thành tâm muốn phát triển không? Có thật muốn không?

Và nếu chúng ta thử đánh giá sự phát triển của Việt Nam – vào sự các tư bản ngoại quốc muốn biến Việt nam làm một cái xưởng của thế giới, với những công nhân nô lệ rẻ tiền?  Thì tội nghiệp người công nhân Việt Nam quá! Đó chỉ là cách bán mồ hôi sức lao động của dân ta thôi!

Và lại còn có người bàng quan (nhưng vô tâm, vô lương, vô sỉ) hy vọng, nghĩ rằng, như vậy,  rồi đây  chẳng chốc, vài năm thôi, Việt Nam sẽ vọt lên như Trung Cộng. Tại sao lúc nào cũng so sánh với Trung Cộng, sao không so sánh với Nhựt? Với  Nam Hàn, với …

2. Điều Kiện Phát Triển: 

«Muốn thực hiện những hứa hẹn phát triển kinh tế, Việt nam phải tân trang tất cả hạ tầng cơ sở. Và đặc biệt chú trọng đến phát triển xã hội» Geoffroy Caillet –  Tuần Báo Kinh tế Viễn Đông, ngày 5 tháng 10 2010.

1. Tân trang Hạ tầng Cơ sở:

Một hình ảnh quen thuộc: Hà Nôi, hay Sài Gòn, một ngày bình thường, vào một buổi chiều, trên một con đường đông người và đông khách du lịch, một đám người tụ tập ngước cổ nhìn  một cảnh,.. rất ăn khách du lịch ngoại quốc,.. những cameras, những máy chụp hình nhá lên liên tục, hình ảnh nầy chỉ thấy ở Việt Nam: Đứng trên những cây thang cao bằng tre, các thợ điện đang thay ráp, cắt sửa, những bó dây cáp điện bùi nhùi rối rắm trên những cột điện, chui lòn phanh phui những mạng lưới dây điện, rối bù trên bầu trời của những đường phố Hà nội hay Sài gòn. Không ở đâu, người du khách âu mỹ có thể thấy những anh thợ điện làm việc như thế nầy. Không ở đâu người du khách, nhứt là âu mỹ, có thể đứng gần một anh thợ điện làm việc trên một nhóm dây điện công cộng như ở Việt Nam. Bỗng, một tia điện xè chớp, một tiếng nổ, trong những tiếng ồ, hơi hoảng, của các khán giả. Chả sao, đấy chỉ một «chạm điện», một «cua-xiệc-quy» (court circuit) nho nhỏ, bình thường, do hệ thống điện quá già nua, quá tải. Cuối cùng hệ thống điện cũng được sửa chạy,… sẽ chạy ngon lành … cho đến kỳ sửa tới.

Và cả con đường bừng sống lại, tiệm ăn, khách sạn vụt sáng, đèn đường, đèn néon, đèn bảng hiệu, … nào cà phè, nào hàng ăn, nào hàng uống,… tất cả nhấp nháy sống lại, tiếng nhạc, tiếng loa …ồn ào, tấp nập,  tất cả nhờ vào điện, tất cả cần điện.

Và hệ thống điện quá tải, cà rịt, cà đụi, chạy bữa có bữa không! Bữa đực bữa cái! Nhưng cái tài của anh thợ điện Việt Nam sửa cả. Cắt, nối, câu, kéo …chỉ có cái kềm và đôi tay…Ôi Việt Nam muôn thuở, ngày tôi bỏ Sài gòn ra đi, nay đã 40 năm, vẫn còn nghe chuyện Sài gòn bị «cúp điện»!

Cải tiến hạ tầng cơ sở: điện, nước, giao thông … là một nhu cầu bức thiết để có một Việt Nam cùng một nhịp phát triển,  để có thể hợp tác với các quốc gia cùng vùng (Á châu thái bình dương). Một tầm vóc phát triển với một nhịp độ để đưa Việt Nam thành một quốc gia có tầm hoạt động cao, ít ra cùng tầm cỡ với các bạn cùng ở APEC, ASEAN!

Nhưng muốn được như vậy, nhiều việc phải làm: một thí dụ, một hệ thống hỏa xa cao tốc, nối liền Hà nội –Sài gòn trong vòng 6 tiếng, phải được thiết lập. Nhưng chương trình ấy phải bãi bỏ, vào ngày 19 tháng 6 năm 2013 bởi Quốc hội Việt Nam. Con đường cao tốc ấy sẽ tốn 600 dollars nợ cho mỗi ngườiViệt Nam (lúc ấy, mỗi công dân Việt Nam đã nợ 800 dollars rồi –  «Mỗi người Viêt Nam gánh 800 USD nợ công tức 51,7 % GDP VN – 1500 US$». Thống kê Ngân hàng Quốc tế 2012.  Với 600 USD cho đường hỏa xa cao tốc  nữa, thế là sẽ mất  toi toàn bộ GDP/ mỗi đầu người – 1400 USD – thế là phá sản.

Do đó, cũng như mọi quốc gia có giấc mơ thành những nước có một «Tổng sản lượng trung bình» – là bao nhiêu? – Việt Nam ngay từ bây giờ phải có một tầm nhìn và một sự lựa chọn chiến lược trong chánh sách và đường hướng phát triển để Việt Nam bước vào con đường công nghiệp hóa nền kinh tế phát triển.

Xây cất hạ tầng cơ sở như đã nói trên, vẫn chưa đủ, nếu không biết đào tạo tay nghề công nhân lao động. Tay nghề của công nhân Việt Nam rất yếu kém, và đặc biệt trong ngành Ngân hàng và Luật học. Bài toán khó giải của Hà Nội là không được để các quốc gia nghèo có lao động rẻ tiền vượt mình, mà cũng không để các quốc gia cùng nhóm mình giựt khách hàng đầu tư vì có một lực lượng công nhân có tay nghề có kỹ thuật công nghiệp cao hơn mình. Vậy thì:

b.Phải biết phát triển xã hội và đầu tư vào con người 

Nhưng khổ nổi: Đến ngày hôm nay, các nước đầu tư vẫn còn «thích» Việt Nam. Trong những vùng nông thôn ngoại ô thành phố Sài gòn, đất canh tác tuần tự biến thành khu kỹ nghệ. Sự phát triển các khu kỹ nghệ ấy nói lên được sự đánh giá cao của các quốc gia đầu tư, nhờ chương trình khuyến khích bằng thuế vụ của Nhà nước Việt Nam. Một nhà đầu tư Pháp giải thích:  «Nói một cách tổng quát, chúng tôi những nhà đầu tư ngoại quốc vẫn còn thích vào Việt Nam. Một phần vì Nhà Nước Việt Nam tạo những điều kiện khuyến khích đầu tư. Nhưng ở mặt khác, cũng có nhiều tiêu cực, như  thủ tục rườm rà, hủ tục tham nhũng, vẫn còn làm mất thì giờ và sức nhẫn nại; và thêm vào đó  kỹ thuật nghề nghiệp, tay nghề của công nhân việt nam còn rất kém cỏi. Nhưng nói chung, Việt Nam vẫn còn hấp dẫn người đầu tư ngoại quốc, nhưng với một loại kỹ nghệ nào đó, không cần kỹ thuật cao!». 

Xin diễn dịch: Pháp đầu tư thích vào Việt Nam, vì dân Việt Nam là dân nô lệ không có tay nghề, rẻ tiền nhứt thế giới!

Hiện nay, tư bản Á châu chiếm trọn hạng đầu trong giới đầu tư, nhứt là Nhựt Bổn và Đại Hàn. Nhưng những tư bản Âu Mỹ cũng bắt đầu tới từ năm 2010.

3. Cần Thiết: Nâng Khả Năng Tay Nghề Công Nhân Việt Nam 

Khả năng lao động của con người Việt Nam sẽ là cái nhức nhối cho phát triển ở Việt Nam.

Chả lẽ cứ đi làm lao công lấp ráp mãi sao? Chả lẽ làm điếm gái nhảy hay chạy bàn mãi sao?

Theo thống kê Ngân hàng Quốc tế, chỉ số dân nghèo ở Việt Nam đã  từ 58% năm 1993 tụt xuống còn 12,3 % năm 2009 và con số Tổng sản lượng đầu người đã được đưa lên từ 400 USD đến 1200 USD cũng trong giai đoạn đấy – Năm 2016 là 2000 USD! – Thế nhưng, đó là con số! không tính đến những sai biệt giàu nghèo khổng lồ. Làm sao san bằng tình trạng giàu nghèo ấy cho công bằng hợp lý hơn. Sai biệt giữa cán bộ và người dân, sai biệt giữa người dân đô thị và người dân nông thôn, ruộng rẩy. Và giáo dục, muốn có bằng cấp phải mua, muốn vào trường giỏi cũng phải mua, đi học phải cúng tiền giáo sư để học thêm…

Còn khả năng kỹ thuật nghề nghiệp, hiện nay đầu tư kỹ nghệ du lịch nhiều, đầu tư kỹ nghệ ăn uống nhiều! Nhưng ngày mai, nếu có thương nghiệp đầu tư kỹ nghệ mũi nhọn, như công xưởng công cụ máy móc, như xe hơi, như tàu bè hàng hải, lấy đâu tay nghề, nếu không có đội ngũ công nhơn có học vấn cao, có kỹ thuật giỏi. Người Việt Nam ngày nay có người giỏi toán, có người giỏi văn nhưng chưa thấy có người kỹ sư có bằng sáng chế. (khi nói người VN là người trong nước)

Thay lời Kết  – Cái Giá phải trả Giáo dục và Huấn nghiệp:

Muốn có một phát triển đồng bộ bền vững phải cải tổ lại ngành Giáo dục. Muốn có những nhà đầu tư khả dỉ đem lại cho Việt Nam một phát triển đồng bộ và bền vững, phải ngay từ bây giờ có một chương trình đào tạo những công nhơn có kỹ thuật và sáng kiến, chả nhẽ suốt đời làm công nhơn lấp ráp, còn kỹ sư sáng tạo lại của ngoại quốc nhập vào. Đừng quá vội vã tổ chức công nhân «kiểu mì ăn liền» để trả lời cho nhu cầu của thị trường kinh tế, làm giàu cho chế độ.

Cũng đừng quá bắt chước Trung Cộng. Hiện nay Trung Cộng sau một thời gian nhảy vọt nhưng nay bắt đầu có những trạng thái bất đồng: bất đồng giữa đô thị- và nông thôn. Từ lâu nay ở Trung Cộng,  người dân nông thôn lên thành thị làm việc phải có giấy phép và chỉ sống tạm bợ thôi. Đó là những mingong, dân công. Mặc dù chính những dân công là thành phần đóng góp xây dựng làm giàu cho Trung Cộng nhưng nay  họ chỉ là những công dân hạng hai trên đất nước mình, và họ đã bắt đầu đòi hỏi một sự phát triển công bằng giữa công dân đô thị và công dân nông thôn.

Cũng đừng bắt chước Trung Cộng chỉ chú trọng vào thị trường xuất cảng thế giới. Nếu thế giới không mua thì gặp khó khăn và khủng hoảng ngay. Trung cộng may mắn còn có thị trường các nước chư hầu tiêu thụ giùm: Việt Miên Lèo, và Phi Châu. Nhưng Việt Nam thì chẳng có ai cả!

Nói tóm lại, cái giá phải trả để phát triển một nước Việt Nam phải bắt đầu bằng ngành Giáo dục.Giáo dục không phải tuyên bố có một triệu anh Tiến sĩ, nhưng Giáo dục phải có những anh công nhơn giỏi, những nghệ nhơn đầy sáng tạo. Một bộ môn nghiên cứu khoa học và sáng chế công nghiệp. Giáo dục là đào tạo những bộ môn hữu ích cho những nghiệp vụ phục vụ một đất nước có tầm vóc phát triển cao: Ngân hàng, Luật học, các bộ môn công pháp, thương mãi, thương mãi quốc tế.. Cả Trung quốc mà ai ai cũng cho là có một tầm vóc phát triển cao ngày nay vẫn còn một ngành Ngân hàng và một ngành Luật học rất thấp kém. Chưa nói đến những ngành Khoa học Nhân văn để đo lường cái trình độ văn minh của một quốc gia và một dân tộc: Trung Cộng ngày nay không có một nhà Triết học, một nhà Xã hội học hay một nhà Nhân chủng học có tầm vóc quốc tế.

Việt Nam hãy cố gắng vươn mắt ngó sang phía Đông, bên kia bờ Thái Bình Dương, phía Mỹ hay ngó sang phía Tây, bên kia bờ Lục địa Âu Á phía Tây Âu, đừng ngó lên phía Bắc. Phía Bắc, chỉ học làm thứ công dân hạng 2, học làm những mingong thôi! Và phải dẹp cái Đảng Cộng Sản đi!

Hồi Nhơn Sơn,  cuối Thu 2017. 

Phan Văn Song