Vì sao Gorbachev ‘vẫn tin Putin và cảm thấy bị phương Tây phản bội’?
Mikhail Gorbachev và Vladimir Putin năm 2004
Sau khi nhà lãnh đạo cuối cùng của Liên Xô Mikhail Gorbachev qua đời, nhiều người ở phương Tây nhớ tới ông như lãnh tụ đã giúp chấm dứt Chiến tranh Lạnh, và không dùng vũ lực ngay cả khi Liên Xô sắp sụp đổ.
Tuy vậy, để hiểu Mikhail Gorbachev đầy đủ hơn, có lẽ cũng cần biết suy nghĩ của ông trong 20 năm gần đây, khi nước Nga đi theo hướng khác dưới thời Tổng thống Vladimir Putin.
Một trong vài chuyên gia phương Tây am hiểu Mikhail Gorbachev nhất, từng mô tả thái độ phức tạp của Mikhail Gorbachev về Tổng thống Nga Vladimir Putin và về phương Tây.
Trong một thập niên, Gorbachev - người vừa qua đời ngày 30/8 ở tuổi 91 - đã dành cho sử giả Mỹ William Taubman tám cuộc phỏng vấn dài.
Đây là tư liệu quan trọng giúp Taubman ra mắt cuốn tiểu sử công phu về ông Gorbachev năm 2017, có tựa Gorbachev: His Life and Times, do NXB Simon & Schuster ấn hành.
Mikhail Gorbachev và vợ
Trong một phỏng vấn về cuốn sách, vào năm 2017, William Taubman giải thích vì sao Gorbachev đã nhiều lần bày tỏ ủng hộ Vladimir Putin.
"Tôi cố gắng hiểu mức độ mà Gorbachev đã ủng hộ Putin, và trước hết, Gorbachev hiểu rằng vào thời điểm Putin lên nắm quyền vào năm 2000 sau gần 10 năm sau khi Liên Xô sụp đổ khi Gorbachev lãnh đạo, thì Gorbachev tin rằng vào thời điểm đó, Nga cần một chế độ chuyên chế nhất định. Trên thực tế, ông ấy đã nói như vậy, nhưng ông ấy kèm theo điều đó bằng cách nói rằng ông ấy tin rằng Putin về cơ bản là một nhà dân chủ, và tất nhiên, không sớm thì muộn, Putin sẽ quay trở lại một số tính năng dân chủ mà ông Gorbachev và Yeltsin đã cố gắng nuôi dưỡng. Tôi nghĩ theo nghĩa đó, thì Gorbachev đã đánh giá sai về Putin. Cần biết rằng Gorbachev phản đối việc tái đắc cử của Putin vào năm 2012."
Vì vậy, Gorbachev đã rất chỉ trích Putin, nhưng vào cuối tháng 4 năm 2017, khi được một tờ báo Đức hỏi, "Ông có còn tin tưởng Putin không?" thì ông nói, "Vâng, tôi vẫn tin."
Và lại còn vấn đề đối ngoại. Gorbachev cảm thấy, khi nhìn lại, rằng ông ấy đã bị phương Tây phản bội, rằng phương Tây đã không cho ông ấy Kế hoạch Marshall kinh tế mà ông ấy cần vào phút chót.
Và vấn đề Đức và NATO. Gorbachev, như chúng ta đều biết, chấp nhận sự thống nhất của nước Đức, ông ấy chấp nhận việc nước Đức thống nhất trở thành thành viên của NATO, nhưng ông ấy nghĩ rằng ông ấy đã có lời hứa từ Ngoại trưởng James Baker rằng NATO sẽ không mở rộng thêm một tí ti về phía đông. Nhưng Gorbachev tin rằng ông đã có một lời hứa, và điều gì đã xảy ra? NATO mở rộng.
Tôi tưởng tượng rằng Gorbachev cảm thấy rằng khi đối phó với phương Tây, sự cứng rắn của Putin trước sự mở rộng của NATO có thể không phải là một điều hoàn toàn xấu."
Cũng trong phỏng vấn này, sử gia William Taubman chỉ ra rằng Gorbachev đã hoan nghênh việc Nga thời Putin sáp nhập Crimea của Ukraine.
Trong một bình luận trên Washington Post ngày 12/9/2017, William Taubman giải thích rõ hơn:
"Trong chính sách đối ngoại, Gorbachev đôi khi đã tìm thấy lý do chung với Putin. Khi nắm quyền, Gorbachev không chỉ tìm cách chấm dứt Chiến tranh Lạnh, mà còn mong vượt qua sự phân chia Đông-Tây của châu Âu và tạo ra cái mà ông gọi là "ngôi nhà chung của châu Âu". Ông hy vọng những nhà cải cách Đông Âu như ông sẽ tạo ra chủ nghĩa Cộng sản với "khuôn mặt con người" ở các quốc gia của họ và cuối cùng sẽ tham gia với người Tây Âu trong việc xóa bỏ cả NATO và Hiệp ước Warsaw và thay thế chúng bằng một cấu trúc hòa bình mới.
Nhưng hóa ra hầu hết người Đông Âu không muốn tham gia Chủ nghĩa Cộng sản cải cách, và phương Tây, dẫn đầu là Hoa Kỳ, khăng khăng muốn mở rộng NATO - ban đầu là Đông Đức, sau đó là đến tận biên giới Baltic của Nga, và có khả năng đi vào Ukraine và Georgia.
Putin đã phản ứng với sự mở rộng của NATO, đặc biệt là trước triển vọng trở thành thành viên của Ukraine, bằng cách sáp nhập Crimea và xâm lược Ukraine. Bằng cách đó, Putin đã huy động được lòng yêu nước và chủ nghĩa dân tộc của người Nga để củng cố uy tín của mình. Gorbachev đã cùng Putin phản đối sự mở rộng của NATO và hoan nghênh việc sáp nhập Crimea."
Mikhail Gorbachev ở Berlin năm 2014
Di sản Gorbachev
Ngày 30/8, sau khi ông Gorbachev qua đời, cũng sử gia William Taubman viết một bài tưởng niệm trên báo Mỹ The Wall Street Journal.
"Gorbachev đã cố gắng cứu Liên Xô nhưng hóa ra chỉ làm nó tiêu hủy nhanh chóng. Vào cuối năm 1991, khi rõ ràng rằng dự án vĩ đại của ông đã kết thúc, Gorbachev có thể đã huy động quân đội để cứu mình và những gì còn lại của Liên Xô, trước nguy cơ nội chiến. Thay vào đó, ông chấp nhận ra đi với lòng tự trọng."
"Nga đã từ bỏ con đường của Gorbachev và quay lại với chuẩn mực độc tài, chống phương Tây truyền thống của mình. Chiến tranh Lạnh cũ đã nhường chỗ cho một chiến tranh lạnh mới, và một chiến tranh nóng bỏng ở Ukraine. Ngay cả bản thân Gorbachev cũng trở nên bi quan hơn khi ông già đi, khi nhận xét vào tháng 11 năm 2003 rằng nền dân chủ đầy đủ ở Nga có thể mất "nhiều thập niên", có lẽ là "cả thế kỷ 21" để đạt được. Nhưng vào tháng 12 năm 2011, khi hàng nghìn người biểu tình đổ ra đường phố Moscow để phản đối việc Vladimir Putin gian lận bầu cử, sự lạc quan của Gorbachev lại trỗi dậy. Ông vui mừng vì "một thế hệ mới", một "phong trào cử tri đoàn kết mạnh mẽ", đã tuân theo lệnh của ông năm 1985: "Chúng ta không thể tiếp tục sống như thế này".
"Một ngày nào đó Nga có thể tiếp tục con đường tiến tới dân chủ và thế giới có thể tìm thấy con đường vượt ra khỏi chiến tranh lạnh. Nếu điều đó xảy ra và khi điều đó xảy ra, Gorbachev sẽ xứng đáng được ca ngợi là nhà lãnh đạo có mặt ngay từ buổi đầu."
Nhận xét
Đăng nhận xét