Vị trí của Việt Nam trong mạng lưới an ninh mới đang dần hình thành ở Châu Á - Thái Bình Dương
Theo RFA
 |
| Thủ tướng Nhật Bản Kishida phát biểu sau cuộc họp Quad ở Tokyo, 24/05/2022 - Reuters |
Ở hai phần trước, TS. Nagao Satoru ở Hudson Institute chia sẻ với độc giả RFA về chiến lược bành trướng của Trung Quốc ở Châu Á - Thái Bình Dương và mạng lưới liên kết an ninh đang hình thành ở khu vực này nhằm đối phó với Trung Quốc.
Một điều đáng chú ý là, ngoại trừ Indonesia (cùng Ấn Độ và Úc xây dựng một tam giác phát triển hợp tác hải quân) và Philippines (có hiệp ước phòng thủ chung với Mỹ từ 1951), nhiều nước Đông Nam Á đang đứng ngoài các mạng lưới này.
Trong phần cuối của loạt bài này, RFA đăng toàn văn nội dung phỏng vấn TS. Nagao Satoru về an ninh quốc gia của Việt Nam và các nước Đông Nam Á khác trong bối cảnh đó.
RFA: Tại sao Nhật Bản lại chọn 4 quốc gia: Mỹ, Nhật, Úc và Ấn Độ để tạo ra QUAD? Tại sao không phải là Đài Loan, Hàn Quốc (Đông Bắc Á), Việt Nam hay Philippines (Đông Nam Á)?
Nagao Satoru
Nhật Bản là quốc gia tiên phong trong việc lập thuyết cho cả QUAD và chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương. Bài phát biểu của Thủ tướng Shinzo Abe trước quốc hội Ấn Độ năm 2007, “Sự hợp lưu của hai đại dương”, đã giới thiệu những ý tưởng này. Ông nói:
“Với việc Nhật Bản và Ấn Độ kết hợp với nhau theo cách này, "Châu Á rộng mở hơn" này sẽ phát triển thành một mạng lưới rộng lớn, trải dài toàn bộ Thái Bình Dương, bao gồm Hoa Kỳ và Úc. Công khai và minh bạch, mạng lưới này sẽ cho phép con người, hàng hóa, vốn và tri thức lưu thông tự do ”.
Tại sao Nhật Bản cần QUAD? Do sự phát triển kinh tế nhanh chóng, cả hai khu vực Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương ngày càng nổi lên như những khu vực có ảnh hưởng trong chính trị thế giới.
Khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang trỗi dậy này không nên là khu vực do Trung Quốc thống trị. Shinzo Abe giải thích ý tưởng này trong bài báo của mình, “Viên kim cương an ninh dân chủ của Châu Á” (“Asia’s Democratic Security Diamond,”) ngay trước khi tuyên thệ nhậm chức thủ tướng lần thứ hai vào năm 2012.
Ấn Độ - Thái Bình Dương là một khái niệm địa lý bao gồm tất cả các quốc gia bao quanh Trung Quốc. QUAD bao gồm tất cả các cường quốc ngoại trừ Trung Quốc.
Ông Abe muốn nhấn mạnh tầm quan trọng của Ấn Độ và sự hội nhập của nước này vào QUAD với khái niệm Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (thay vì Châu Á - Thái Bình Dương, vốn không bao gồm Ấn Độ). Cả Nhật Bản và Australia đều là đồng minh lâu năm của Mỹ với các phương thức hợp tác đã được thiết lập từ lâu, còn Ấn Độ là thành viên mới. Để hợp tác với Ấn Độ, Nhật Bản cần kiến trúc an ninh của QUAD.
Ấn Độ thực sự là một chìa khóa. Ví dụ, quy mô dân số nước này. Quy mô của Ấn Độ tương tự như Trung Quốc. Ấn Độ có tiềm năng trở thành đối trọng của Trung Quốc.
Và nhìn từ vị trí địa lý, Hawaii, Úc, Ấn Độ và Nhật Bản là bốn cạnh của Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Điều này có nghĩa là các địa điểm này có thể tiếp cận toàn bộ Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương bao gồm Nam Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương, và là vị trí tốt nhất để hỗ trợ Đông Nam Á, địa bàn chủ yếu mà Trung Quốc đang nhắm tới để mở rộng ảnh hưởng.
Ngoài ra, như tôi đã đề cập ở phần trước, nếu các nước QUAD phối hợp tốt, họ có thể buộc Trung Quốc phải phòng thủ nhiều mặt trận một lúc. Trong một kịch bản như vậy, Trung Quốc sẽ cần đồng thời thực hiện các khoản chi tiêu quốc phòng chống lại Mỹ và Nhật Bản ở phía Thái Bình Dương cũng như chống lại Ấn Độ ở phía biên giới Ấn Độ - Trung Quốc. Loại hợp tác này sẽ cung cấp một cách thức để duy trì sự cân bằng quân sự, ngay cả khi chi tiêu quân sự của Trung Quốc đang tăng với tốc độ nhanh chóng.
Vì vậy, QUAD là một tầm nhìn chiến lược lớn thực sự.
Đài Loan, Việt Nam, Philippines và Hàn Quốc đều quan trọng nhưng tầm ảnh hưởng của họ còn hạn chế trong khu vực. Còn Mỹ là siêu cường, cả Nhật Bản, Úc, Ấn Độ đều là cường quốc khu vực ở Đông Bắc Á, Nam Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Để bao phủ toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương thì cần có bốn quốc gia lớn này.
RFA: Ấn Độ là thành viên của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, một tổ chức do Trung Quốc thành lập nhằm đối trọng với phương Tây. Vậy tại sao Nhật Bản và Mỹ mời Ấn Độ tham gia QUAD?
Nagao Satoru
Để đối phó với Trung Quốc, cần có Ấn Độ. Nếu không có Ấn Độ, Trung Quốc có thể tập trung sức mạnh quân sự của họ để chống lại phía Nhật Bản và Mỹ.
Và lập trường của Ấn Độ chống lại Trung Quốc là rất mạnh mẽ. Không có khu phố Tàu (China town) nào ở Ấn Độ. Một quốc gia như vậy là hiếm trên thế giới. Thực chất, Ấn Độ là quốc gia hiếu chiến nhất chống lại Trung Quốc.
Sự tham gia của Ấn Độ vào Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, (SCO), khối BRICS (viết tắt tên tiếng Anh của 5 nước Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi)v.v. không quan trọng. Ấn Độ cần một chính sách Trung Á bao gồm cả Afghanistan. Đó là lý do tại sao họ cần phải tham gia. Nhưng Ấn Độ không tham gia phong trào chống Mỹ ngay cả khi họ nằm trong các nhóm này.
RFA: Theo Nikkei Asia, Hàn Quốc tìm cách tham dự hội nghị thượng đỉnh QUAD với tư cách quan sát viên vào tháng 5. Xin ông cho biết QUAD có cơ chế mở cửa cho các quốc gia khác tham gia với tư cách không phải là thành viên chính thức hay không? Những quốc gia nào có thể tham gia QUAD + với tư cách quan sát viên?
Nagao Satoru
QUAD là nhóm chống lại Trung Quốc. Nếu Hàn Quốc tham gia, nó sẽ tạo ra nhiều vấn đề.
Hàn Quốc do dự thể hiện lập trường cứng rắn chống lại Trung Quốc. Trung Quốc là đồng minh chính thức của Triều Tiên và họ đã chiến đấu ở Triều Tiên. Trong trường hợp này, Hàn Quốc không thể đóng vai trò chủ chốt trong QUAD nếu họ tham gia.
Và nếu Hàn Quốc tham gia, Hàn Quốc muốn nói về vấn đề Triều Tiên trong các cuộc họp QUAD. Nhưng Ấn Độ không quan tâm đến vấn đề này.
Ngoài ra, nếu Hàn Quốc tham gia, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ đấu với nhau vì hai nước có rất nhiều vấn đề, trong đó có vấn đề tranh chấp lãnh thổ.
Do đó, nếu có Hàn Quốc tham gia, QUAD sẽ mất đi mục đích chính (chống lại Trung Quốc).
Tất nhiên Hàn Quốc có thể đóng góp cho QUAD hoặc chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vì Hàn Quốc đang xuất khẩu vũ khí để tăng cường khả năng quân sự ở các nước xung quanh Trung Quốc. Ví dụ, Ấn Độ, Indonesia, Philippines đang nhập khẩu vũ khí từ Hàn Quốc. Theo cách này, Hàn Quốc có thể đóng góp vào chiến lược chống Trung Quốc theo từng trường hợp cụ thể (không phải là thành viên chính thức của QUAD nhưng với tư cách là thành viên QUAD +).
RFA: Việt Nam và các nước ASEAN có thể tham gia QUAD với tư cách quan sát viên không? Nếu họ tham gia QUAD với tư cách quan sát viên, cả họ và QUAD có thể nhận được những lợi ích gì?
Nagao Satoru
Tôi nghĩ Việt Nam có thể trở thành QUAD +. Tuy nhiên, gần đây, QUAD không nói về vấn đề quân sự một cách rõ ràng như vậy. Các nước QUAD đàm phán song phương các vấn đề quân sự, ví dụ như trường hợp Mỹ-Ấn. Hoạt động mua bán vũ khí Mỹ-Ấn để đối phó với vấn đề biên giới Ấn-Trung đang có nhiều tiến triển. Lý do là biên giới trên bộ giữa Ấn Độ và Trung Quốc là vấn đề quan trọng với Ấn Độ. Nếu Trung Quốc quyết định tấn công QUAD, Ấn Độ có thể là mục tiêu đầu tiên vì khu vực này chỉ là biên giới trên bộ và Trung Quốc sẽ dễ dàng tấn công hơn.
Như vậy, Ấn Độ đang đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan. Ấn Độ cần QUAD để chống lại Trung Quốc. Nhưng Ấn Độ muốn QUAD được đánh giá thấp, không muốn đẩy QUAD thành một hình ảnh quan trọng. Do đó, các nước trong QUAD nói chuyện song phương về vấn đề quân sự. Còn tại hội nghị thượng đỉnh QUAD, họ nói nhiều vấn đề chiến lược hơn, ngay cả khi những vấn đề chiến lược này thực chất để đối phó với chiến lược của Trung Quốc.
RFA: Trung Quốc áp dụng chiến lược gì để đối phó với QUAD? Nếu những quốc gia ở Đông Nam Á như Việt Nam tham gia QUAD+ thì họ nên tham gia như thế nào để có thêm lợi ích nhưng không kích động Trung Quốc tấn công?
Nagao Satoru
Các nước Đông Nam Á muốn ngăn chặn sự bành trướng lãnh thổ của Trung Quốc. Nhưng đồng thời, đầu tư và thương mại của Trung Quốc vẫn có ảnh hưởng đối với các nước này. Bởi vì sự cạnh tranh giữa QUAD và Trung Quốc đang leo thang, trong tương lai, các nước Đông Nam Á sẽ đến lúc cần phải chọn một bên. Và cuối cùng, QUAD sẽ giành chiến thắng trước Trung Quốc. Thật vậy, không có quốc gia nào cạnh tranh với Mỹ mà tồn tại được (Liên Xô, Nhật Bản, Đức). Vì vậy, cuối cùng thì ủng hộ QUAD cũng có lợi cho Đông Nam Á.
Nhưng cho đến thời điểm các nước Đông Nam Á cần chọn một bên, thì các nước này cần được hưởng đủ lợi ích. Trong trường hợp này, “tính trung lập trong việc ủng hộ QUAD” có tính thực tiễn hơn.
Dần dần, các nước Đông Nam Á có thể chuyển quan điểm nghiêng về QUAD nhưng không nên quá khiêu khích Trung Quốc. Đó là điều tôi gọi là “tính trung lập trong việc ủng hộ QUAD”.
Đài RFA trân trọng cảm ơn TS. Nagao Satoru đã dành cho độc giả của đài cuộc phỏng vấn này. Các quan điểm trong bài là của nhà nghiên cứu Nagao Satoru, không phản ánh quan điểm của RFA.
Nhận xét
Đăng nhận xét