Tóm tắt các diễn biến mới nhất vụ án Vạn Thịnh Phát và ngân hàng SCB
Khách hàng đến đòi tiền tại chi nhánh ngân hàng SCB tại địa chỉ 256 đường Trần Phú, Thành phố Đà Nẵng
Hai cựu chủ tịch HĐQT cùng năm cựu lãnh đạo Ngân hàng SCB bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) bị truy nã sau khi bị khởi tố vì liên quan đại án Vạn Thịnh Phát.
Tổng cộng bảy cựu lãnh đạo ngân hàng SCB bị C03 khởi tố, bắt tạm giam vào ngày 25/10 để điều tra hai nhóm tội: vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng và tham ô tài sản
Tuy nhiên, bảy người này đều được cho là "bỏ trốn hoặc không biết rõ bị can đang ở đâu" nên ngày 29/10, C03 ra lệnh truy nã và yêu cầu các bị can ra đầu thú để "được hưởng khoan hồng".
Bảy bị can, gồm hai cựu Chủ tịch HĐQT SCB là bà Nguyễn Thị Thu Sương và ông Đinh Văn Thành; cựu Phó tổng giám đốc SCB là ông Chiêm Minh Dũng;
Ông Trầm Thích Tồn, cựu thành viên HĐQT SCB; ông Sun Henry Ka Ziang (quốc tịch Trung Quốc), thành viên HĐQT SCB; ông Lam Lee George (quốc tịch Canada), cựu Thành viên HĐQT SCB và ông Nguyễn Lâm Anh Vũ, cựu Phó giám đốc SCB chi nhánh Bến Thành.
Bảy người này bị xác định liên quan vụ án Tham ô tài sản; Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Rửa tiền; Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản; Vi phạm quy định về hoạt động ngân hàng, hoạt động khác liên quan đến hoạt động ngân hàng; Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Ngân hàng SCB, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và các đơn vị liên quan.
Vụ Vạn Thịnh Phát cùng với các bê bối khác như AIC FLC, Đăng kiểm được xếp vào các vụ án trọng điểm, được Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng chỉ đạo phải "xử lý dứt điểm" và được cho là "sẽ kết thúc điều tra, truy tố xét xử" trong năm 2023.
Nhiều người bị hại nộp đơn tố cáo SCB lên cho Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
Đã khởi tố bao nhiêu người vụ Vạn Thịnh Phát?
Vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản xảy ra ở Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và các đơn vị, tổ chức có liên quan bị C03 khởi tố hồi tháng 10/2022 đã lên tới 39 bị can.
Trong đó, ngày 7/10/2022, bà Trương Mỹ Lan, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã bị khởi tố, bắt tạm giam về tội "lừa đảo chiếm đoạt tài sản".
Cùng tội danh, phía C03 cũng khởi tố bà Trương Huệ Vân, Tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn quản lý bất động sản Windsor; bà Nguyễn Phương Hồng; Trợ lý Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và ông Hồ Bửu Phương, cựu Chủ tịch HĐQT Công ty CP Chứng khoán Tân Việt, cựu Phó tổng giám đốc phụ trách tài chính Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.
Bà Hồng sau đó được báo chí đưa tin là qua đời nhưng chỉ vài đồng hồ sau, tin tức này bị gỡ bỏ. BBC khi đó đã liên hệ với cơ sở mai táng cho bà Hồng. Cơ sở này đã xác nhận có thực hiện dịch vụ tang lễ cho bà Hồng.
Việc tỷ phú Trương Mỹ Lan bị bắt giữ đã dẫn đến việc người dân ồ ạt kéo đến các chi nhánh của Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) để rút tiền vì nghi vấn bà Lan có chân trong HĐQT của ngân hàng này. Tuy nhiên, SCB đã ra thông cáo bác bỏ.
Ngay thời điểm đó, Ngân hàng Nhà nước đã phát thông báo khuyến cáo người gửi tiền không nên rút tiền trước hạn để giữ ổn định tình hình.
Sau đó, đến ngày 15/10/2022, Ngân hàng Nhà nước quyết định đưa SCB vào diện kiểm soát đặc biệt.
Ngày 19/12/2022, C03 cho biết đã khởi tố hai vụ án và 27 bị can liên quan vụ Vạn Thịnh Phát, tuy nhiên không nêu rõ danh tính.
Tới tháng 3/2023, C03 đã khởi tố thêm năm bị can thuộc đoàn thanh tra liên ngành do Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng (thuộc Ngân hàng Nhà nước) chủ trì.
Trong đó, bà Đỗ Thị Nhàn, cựu Cục trưởng Cục thanh tra, giám sát ngân hàng 2 (thuộc Cơ quan Thanh tra giám sát Ngân hàng), làm trưởng đoàn. Bà Nhàn bị khởi tố, bắt tạm giam về tội "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ".
Tới ngày 25/10, thêm bảy cựu lãnh đạo ngân hàng SCB bị khởi tố, bắt tạm giam và ra lệnh truy nã vào 29/10, nâng số bị can trong đại án Vạn Thịnh Phát lên 39 người.
Bà Trương Huệ Vân và Trương Mỹ Lan bị khởi tố, bắt tạm giam hồi tháng 10/2022, hình của Bộ Công an Việt Nam
Bao nhiêu người bị hại, họ nói gì?
Bước đầu, C03 xác định Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã có hành vi gian dối trong việc phát hành, mua bán trái phiếu để lừa đảo, chiếm đoạt hơn 30.000 tỉ đồng của khoảng 42.000 nhà đầu tư.
Theo C03, đây là số bị hại rất lớn, nhưng đến nay mới chỉ gần một nửa số này đến làm việc với công an.
Tuy nhiên, dù gọi là nhà đầu tư nhưng rất nhiều người bị hại cho rằng mình thành nhà đầu tư bất đắc dĩ bởi lẽ ngay từ đầu họ không nhận thức được việc mình bỏ tiền ra là mua trái phiếu, chứ không phải bỏ tiền vô tài khoản tiết kiệm.
Sự việc vỡ lở khi ông Nguyễn Tiến Thành, khi đó là Chủ tịch Chứng khoán Tân Việt, thành viên HĐQT độc lập SCB đột ngột qua đời vào ngày 6/10/2022 tại nhà.
Tới rạng sáng ngày 7/10/2022, công an đã có mặt khám xét nơi ở của bà Trương Mỹ Lan và ngày 8/10, bà Lan cùng những người có liên quan chính thức bị khởi tố, bắt tạm giam với tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.
Hai sự việc lớn diễn ra sát nhau khiến nhiều người gửi tiền ở ngân hàng SCB khi ấy rơi vào hoang mang, dẫn đến việc ồ ạt rút tiền vì sợ rằng ngân hàng sẽ bị sụp đổ.
Đến thời điểm này, nhiều người mới "té ngửa" rằng, số tiền gửi tiết kiệm ở SCB hóa ra là hợp đồng mua trái phiếu. Sự việc này dẫn đến làn sóng biểu tình ôn hòa của người bị hại tại các trụ sở, chi nhánh SCB khắp cả nước.
Tháng 4/2023, Cơ quan cảnh sát cảnh sát điều tra Công an Thành phố Hồ Chí Minh đã chính thức nhận đơn kiện tập thể của 92 cá nhân tố cáo SCB có hành vi chiếm đoạt số tiền tổng cộng gần 160 tỉ đồng.
Theo đơn tố cáo, người dân cho biết nhân viên ở Ngân hàng SCB đã tư vấn mập mờ khiến họ hiểu nhầm rằng đang tham gia hình thức gửi tiết kiệm "linh hoạt 31 ngày", được rút tiền và nhận lãi suất cao hơn gửi thông thường, nhưng thực chất là hợp đồng mua trái phiếu.
Người dân không hề hay biết gì về doanh nghiệp phát hành trái phiếu, không được lựa chọn mã trái phiếu mà do phía ngân hàng mặc định. Đến nay họ vẫn không rút được tiền lãi và gốc như được cam kết.
Hồi đầu tháng 10 này, sau thông báo của C03 về tìm kiếm người bị hại, nhiều người đã nộp đơn đến cơ quan gần nhất. Trong số đó có bà Nguyễn Hồng Nga, 60 tuổi, ngụ ở quận Hoàn Kiếm, Hà Nội đã nộp đề tố cáo về việc gian dối trong phát hành trái phiếu của Vạn Thịnh Phát.
Đã về hưu được gần sáu năm, bà Nga có một số tiền dành dụm được sau nhiều năm làm lụng cũng như được con cháu, chị em cho và gửi nhờ, tổng cộng số tiền là khoảng 500 triệu.
Bà lâu nay vẫn thường gửi tiết kiệm tại ngân hàng SCB gần nhà nên cũng tiếp tục bỏ số tiền đó vào tài khoản tiết kiệm của mình.
Nhưng khoảng tháng 8/2022, bà Nga được nhân viên của SCB chi nhánh số 44 Ngô Thì Nhậm, Hai Bà Trưng, Hà Nội tư vấn rằng ngân hàng mới ra mắt gói tiết kiệm linh hoạt, rút tiền và nhận lãi suất cao hơn gửi có kỳ hạn.
Việt Nam: Chuyên gia nhận định về trái phiếu công ty An Đông
Cũng như bao nhiêu nạn nhân "sập bẫy" trong vụ mua trái phiếu của An Đông, Quang Thuận, bà Nga không hề hay biết mình đã đặt bút ký ủy nhiệm chi để mua trái phiếu, chứ không phải là gửi tiết kiệm.
"Tôi không hiểu trái phiếu An Đông là gì cả. Nhân viên nói với tôi rằng gói gửi tiết kiệm lãi suất cao, là sản phẩm của SCB và có thể rút tiền sau 31 ngày mà vẫn có lãi. Tôi tin tưởng SCB là ngân hàng top 10 uy tín Việt Nam nên đồng ý gửi. Họ cho tôi ký vào rất nhiều giấy tờ, nhiều hơn thường lệ, nhưng chỉ đưa phần cuối mỗi tờ, chỗ ký tên và bảo mình ký chỗ họ đánh dấu," bà Nga thuật lại với BBC.
Bà Nga chỉ nhận ra số tiền tiết kiệm cả đời của mình đã vào trái phiếu khi những tin đồn về SCB nổ ra sau khi theo những người khác đến ngân hàng rút tiền nhưng không được.
Tổng cộng số tiền mà bà Nga gửi tiết kiệm nhưng biến thành trái phiếu An Đông là 500 triệu VND với mã HD 185-003389/FLEX.ADC-2019.1/HĐMB. Đây là một trong những mã trái phiếu mà trái chủ đã được Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an xác định là bị hại trong vụ án.
Số "nhà đầu tư" bất đắc dĩ vì bị lừa với kiểu chào mời về sản phẩm trái phiếu một cách lập lờ, người ký vào hợp đồng hầu hết không được cung cấp thông tin về doanh nghiệp phát hành trái phiếu, không được lựa chọn mã trái phiếu ngày càng tăng lên. Số tiền mà những nạn nhân bỏ ra cũng theo đó nhân lên.
Cũng như bà Nga, bà Bảo Ngọc ở Hải Phòng nói với BBC hồi 5/10 rằng, cho tới khi ông Nguyễn Tiến Thành đột tử và bà Trương Mỹ Lan bị bắt thì mới "té ngửa" rằng số tiền gần 1,5 tỷ đồng bà bỏ vào SCB là trái phiếu chứ không phải tài khoản tiết kiệm.
Những video bà Ngọc cho BBC xem đều cho thấy mọi giao dịch đều diễn ra tại ngân hàng, do nhân viên SCB phụ trách và không có bên thứ ba là công ty An Đông hay Quang Thuận.
Ngay trước khi có lời kêu gọi tìm người bị hại của C03, bà Ngọc và những nạn nhân khác cũng đã họp lại với nhau gửi hơn chục đơn khiếu nại lên các cơ quan chức năng, chầu chực ở các điểm được gọi là tiếp nhận thông tin của SCB nhưng bà cho biết cũng không đạt được kết quả gì.
Bà Ngọc cũng tham gia vào các cuộc biểu tình ôn hòa trước các trụ sở, chi nhánh của SCB trên cả nước để đòi quyền lợi. Bà cùng những người bị hại khác bỏ tiền ra in ấn các băng rôn, biểu ngữ và áo thun với những dòng chữ in như "SCB lừa đảo" hay "Cầu cứu nhà nước, chính phủ cứu người dân bị lừa mua trái phiếu tại ngân hàng SCB".
Vụ việc khách hàng phản ánh bị sập bẫy' trái phiếu công ty An Đông, Quang Thuận bán tại SCB chưa được giải quyết triệt để thì hồi tháng 6, Bộ Công an cho biết đã tiếp nhận 579 đơn tố cáo liên quan đến việc người dân gửi tiền tiết kiệm ở SCB bị chuyển thành bảo hiểm nhân thọ của Manulife.
SCB có vai trò gì?
Hầu hết những nạn nhân đã nộp đơn cho cơ quan điều tra mà BBC tiếp xúc đều nhấn mạnh rằng, trong suốt quá trình tư vấn về gói tiết kiệm lãi suất cao linh hoạt mới, nhân viên SCB không đề cập tới từ "trái phiếu" hay tên của các công ty như An Đông, Quang Thuận.
Họ nói rằng vì họ không đủ kiến thức về chứng khoán cũng như không đọc hết thảy nội dung mà họ ký vào, ̣nhiều nhân viên SCB đã "đánh lận con đen", để những khách hàng gởi tiền tiết kiệm ký vào các hợp đồng mua trái phiếu.
Cho tới tận bây giờ, khi làm đơn tố cáo lên chính quyền, nhiều nạn nhân vẫn không biết mã trái phiếu của mình là gì. Như vậy, những người mua trái phiếu này không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và vì vậy, việc họ được mua trái phiếu là không phù hợp với quy định pháp luật, theo quy định tại Nghị định 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020.
Người dân biểu tình đòi ngân hàng SCB và công ty chứng khoán Tân Việt trả tiền trước trụ sở Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Việt Nam ở Hà Nội
Luật sư Phùng Thanh Sơn nhận định với BBC hồi 5/10, cơ sở pháp lý để quy trách nhiệm cho SCB không thiếu, quan trọng là nhà nước sẽ chọn bảo vệ quyền lợi của 42.000 bị hại hay là an ninh tài chính, tiền tệ của quốc gia.
"Khởi sự là khách hàng đến SCB để gửi tiết kiệm chứ không phải là để mua trái phiếu. Khách hàng mua trái phiếu trên cơ sở tư vấn của nhân viên SCB, SCB là đơn vị trung gian trong các giao dịch này. Mối quan hệ giữa SCB và người mua trái phiếu là mối quan hệ giữa người cung cấp dịch vụ và người tiêu dùng. Do đó, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần được áp dụng trong việc xem xét trách nhiệm của SCB đối với người dân," luật sư phân tích.
LS dẫn Điều 13 của Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2010, quy định là khi thông tin hàng hoá, dịch vụ được cung cấp thông qua bên thứ ba thì bên thứ ba đó có trách nhiệm:
(i) Bảo đảm cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về hàng hóa, dịch vụ được cung cấp;
(ii) Chịu trách nhiệm liên đới về việc cung cấp thông tin không chính xác hoặc không đầy đủ, trừ trường hợp chứng minh đã thực hiện tất cả các biện pháp theo quy định của pháp luật để kiểm tra tính chính xác, đầy đủ của thông tin về hàng hóa, dịch vụ.
Khoản 1 Điều 42 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng quy định rõ: “1. Người tiêu dùng có nghĩa vụ cung cấp chứng cứ và chứng minh trong vụ án dân sự để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự, trừ việc chứng minh lỗi của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.”
Luật sư Phùng Thanh Sơn giải thích, nếu SCB là đơn án vị bảo lãnh phát hành, đại lý phân phối nhưng không nói rõ mà mập mờ với khách hàng SCB là đơn vị bảo lãnh làm cho khách hàng nhầm lẫn SCB là đơn vị bảo lãnh thanh toán cho trái phiếu đó nên mới đồng ý mua thì SCB có hành vi lừa dối khách hàng.
"SCB là bên có lỗi, gây ra hiểu nhầm cho khách hàng. Do đó, theo khoản 4 Điều 131 Bộ luật dân sự 2015 thì SCB có nghĩa vụ phải bồi thường thiệt hại cho khách hàng," theo luật sư.
Nhận xét
Đăng nhận xét