Chiến lược ngoại giao Biển Đông của Mỹ có dấu hiệu thất bại

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry họp báo sau cuộc họp với ngoại trưởng các nước ASEAN tại Vientiane, Lào, ngày 26/07/2016.REUTERS/Jorge Silva

RFI                                                                                                                                                                          Trọng Nghĩ                                                              Đăng ngày 28-07-2016 

 ngày tòa trọng tài quốc tế tại La Haye ra phán quyết về Biển Đông, các quan chức Mỹ như đã áp dụng chiến lược thành lập một liên minh để áp đặt một cái giá « khủng khiếp » về uy tín mà Bắc Kinh phải trả nếu phớt lờ quyết định của Tòa án. Nhưng chỉ hai tuần sau ngày phán quyết dược ban hành hôm 12/07/2016, mà trên giấy tờ là một sự sỉ nhục đối với Trung Quốc, chiến lược của Hoa Kỳ như đã thất bại, trong lúc phán quyết của tòa có nguy cơ trở nên vô tích sự.

Ngay từ đầu năm nay, các quan chức ngoại giao và quốc phòng đã nhắc đi nhắc lại sự cần thiết đối với các nước trong vùng Châu Á Thái Bình Dương và cả đối với Liên Hiệp Châu Âu, là phải nhấn mạnh trên tính chất ràng buộc của phán quyết về Biển Đông.

Vào tháng Hai chẳng hạn, Amy Searight, lúc ấy là phó trợ lý bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, đặc trách Đông Nam Á, đã cho rằng : « Chúng ta cần sẵn sàng lên tiếng mạnh mẽ và dõng dạc, cùng nhau nói rằng đó là luật quốc tế, là điều vô cùng quan trọng, mang tính ràng buộc đối với mọi bên ».

Vào tháng Tư, thứ trưởng Ngoại Giao Mỹ, Anthony Blinken xác định Trung Quốc sẽ bị tổn thất « khủng khiếp » về uy tín, nếu phớt lờ phán quyết của tòa án La Haye.

Philippines, nước kiện Trung Quốc, cũng cho là Bắc Kinh có nguy cơ lâm vào tình thế « đứng ngoài vòng pháp luật ». Thế nhưng, sau khi Tòa Trọng Tài Thường Trực La Haye ra phán quyết bác bỏ yêu sách Biển Đông của Trung Quốc, mặt trận đoàn kết chống Trung Quốc mà Hoa Kỳ kêu gọi thành lập hầu như không thấy đâu, và chỉ có sáu nước là nhấn mạnh trên tính ràng buộc của phán quyết. Philippines nằm trong số nước này, nhưng không thấy các nước khác cũng có tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc như Việt Nam, Malaysia, Brunei.

Vào đầu tuần này, Trung Quốc cũng ghi được một thắng lợi ngoại giao quan trọng tại Hội Nghị Ngoại Trưởng ASEAN ở thủ đô Lào, khi trước thái độ kiên quyết phản đối của Cam Bốt, đồng minh của Trung Quốc, ASEAN đã lặng thinh về phán quyết PCA trong các tuyên bố chung, từ Tuyên Bố Chung của Hội Nghị Ngoại Trưởng AMM, cho đến Tuyên Bố của Diễn Đàn Khu Vực ARF, hay của Hội Nghị Ngoại Trưởng khối Thượng Đỉnh Đông Á EAS.

Ngoài khu vực, Liên Hiệp Châu Âu hôm 15/07 cũng ra thông cáo ghi nhận phán quyết PCA, nhưng tránh nêu đích danh Trung Quốc, và không nói gì đến tính chất ràng buộc về pháp lý của văn kiện này.

Trước thực tế đó, Hoa Kỳ như đã phải ngậm bồ hòn làm ngọt. Vào hôm qua, ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã tỏ ý hài lòng với việc ASEAN đã tuyên bố tôn trọng các quy tắc của pháp luật. Ông cũng cho rằng việc ASEAN không nhắc đến phán quyết trọng tài không hề làm giảm đi tầm quan trọng của văn kiện này. Theo ông phán quyết này « không thể nào » vô ích vì nó có tính ràng buộc về mặt pháp lý.

Tuy nhiên, theo hãng tin Anh Reuters, nhiều nhà phân tích lại cho rằng chính đó là nguy cơ đang đe dọa văn kiện về Biển Đông, vì lẽ cộng đồng quốc tế có dấu hiệu phớt lờ phán quyết.

Greg Poling, một chuyên gia về Biển Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Chiến lược ở Washington cho rằng : « Cộng đồng quốc tế đã lựa chọn bằng cách không nói gì về phán quyết ».

Dean Cheng, một chuyên gia về Trung Quốc thuộc Heritage Foundation cho biết, chính Washington đã lộ vẻ miễn cưỡng, không muốn thúc ép Bắc Kinh - một đối thủ chiến lược của Mỹ nhưng cũng là một đối tác kinh tế quan trọng - trong bối cảnh nước Mỹ đang bước vào cuộc bầu cử tổng thống mới.