Cựu tổng thống Israel Peres qua đời, người Palestine dửng dưng

Cựu tổng thống Israel Shimon Peres, năm 2016.REUTERS/Baz Ratner

RFI

Trọng Nghĩa

Đăng ngày 28-09-2016 

Cựu tổng thống Israel Shimon Peres, người đã ba lần làm Thủ tướng Chính phủ và đã được trao giải Nobel Hòa Bình vào năm 1994, đã qua đời vào sáng sớm hôm nay, 28/09, thọ 93 tuổi. Cả thế giới đã tỏ lòng thương tiếc người được ghi nhớ là đã cố mang lại hòa bình giữa Israel và Palestine dù không thành công.

Phải nhập viện 3/09 vừa qua sau một cơn đột quỵ, ông Shimon Peres, vị tổng thống thứ chín của Israel (2007-2014), đã qua đời vào lúc 3 giờ 40 phút sáng nay tại một bệnh viện lớn nhất của Israel gần Tel Aviv. Theo yêu cầu của gia đình ông, thông tin về cái chết của ông chỉ được loan báo vài giờ sau đó.

Năm nay 93 tuổi, ông là người cuối cùng trong số những người sáng lập nước Israel, từng tham gia vào một cuộc chiến của Nhà Nước Do Thái.

Về ông, có lẽ thế giới sẽ nhớ nhiều nhất là việc trong tư cách ngoại trưởng, cùng với thủ tướng Israel Yitzhak Rabin ông đã đàm phán hòa bình với chủ tịch tổ chức Giải phóng Palestine Yasser Arafat và đã ký kết Hiệp Định Oslo năm 1993. Một năm sau ông cùng với hai đối tác được trao giải Nobel Hòa Bình. Thế nhưng với vụ ông Rabin bị ám sát vào năm 1995, nền hòa bình ở vùng Cận Đông đã tan thành mây khói.

Nguồn tin ông Peres qua đời đã gây xúc động mạnh tại Israel, nhưng đã được người Palestine tiếp nhận một cách thờ ơ. Từ thành phố Ramallah, vùng Cisjordanie của người Palestine Thông tín viên RFI Nicolas Ropert ghi nhận :

"Người Palestine đã biểu lộ thấy một thái độ dửng dưng nhất định sau khi tin ông Shimon Pérès qua đời được thông báo. 

Đối với họ, cựu tổng thống Israel dĩ nhiên là người đã thương thảo và ký kết Hiệp định Oslo với Tổ Chức Giải Phóng Palestine. Thế nhưng, đó là điều đã diễn ra cách nay hơn 20 năm, và hiện đang bị chỉ trích dữ dội. Nhà nước Palestine vẫn là một dự án mơ hồ, và người Palestine không muốn là chỉ được quyền tự trị trên 20% lãnh thổ vùng Cisjordanie của họ.

Cựu khôi nguyên của giải Nobel Hòa Bình cũng đã cố góp phần hòa giải hai dân tộc Israel và Palestine sau khi rời chính trường, ví dụ như bằng cách tổ chức các trận bóng đá giữa trẻ em Israel và Palestine. 

Thế nhưng, do quyết định từ chối trục xuất những người định cư Do Thái đầu tiên, đặc biệt ở thành phố Hebron vào năm 1968, Shimon Peres đối với người Palestine đã trở thành một lãnh đạo Israel đầu tiên đã chấp nhận việc người Do Thái định cư tại Palestine.

Sau đó, khi làm bộ trưởng quốc phòng trong thập niên 1970, ông đã hợp pháp hóa một số vùng định cư, và theo người Palestine, đã góp phần tạo nên tình trạng hiện nay với gần 500.000 người định cư Israel sống trên các vùng lãnh thổ Palestine. 

Shimon Peres, khuôn mặt hiện diện suốt chiều dài lịch sử Israel

Thụy MyĐăng ngày 28-09-2016 Sửa đổi ngày 28-09-2016 16:52

Cố tổng thống Israel Shimon Peres, ảnh chụp ngày 07/05/2012.REUTERS/Blair Gable/Files

Đoạt giải Nobel hòa bình, là thủ tướng rồi tổng thống Israel, ông Shimon Peres vừa qua đời hôm nay 28/09/2016 ở tuổi 93, đã gầy dựng một sự nghiệp chính trị với độ dài hiếm có. Gần bảy thập kỷ trên chính trường, nhiều lần thất cử đã khiến khuôn mặt « bồ câu » Peres mang tiếng là người thường xuyên thất bại.

Tham gia đời sống chính trị trước cả khi Nhà nước Do Thái ra đời, chính trị gia lão thành ấy đã có mặt trong 12 chính phủ, làm thủ tướng hai lần, nhưng chưa bao giờ lãnh đạo đảng Lao Động đến được với chiến thắng trong một cuộc bầu cử quốc gia trong suốt năm kỳ 1977, 1981, 1984, 1988 và 1996.

« Tôi là một người thua cuộc, tôi thất bại trong các cuộc bầu cử. Nhưng tôi cũng là người chiến thắng : tôi phục vụ nhân dân tôi ». Shimon Peres đã từng tuyên bố như trên.

Là nhà hùng biện, nhà ngoại giao được ngưỡng mộ, người làm nên hiệp định Oslo về tự trị cho lãnh thổ Palestine, được ký kết ngày 13/09/1993 tại Nhà Trắng, ông Shimon Peres thường tự bằng lòng với vai trò một nhân vật trong bóng tối.

Năm 1994, ông cùng nhận giải thưởng Nobel hòa bình với cựu thủ tướng Yitzhak Rabin và chủ tịch Palestine Yasser Arafat. Năm 2000 ở tuổi 76, ông thất bại trong cuộc bầu cử tổng thống trước ứng cử viên hầu như bên ngoài ít ai biết đến của đảng Likoud, là Moshe Katzav. Đến năm 2007, Shimon Peres lên làm tổng thống do Katzav dính vào một xì-căng-đan tình ái, và giữ chức vụ này đến năm 2014.

Đấu tranh không mệt mỏi cho hòa bình ở Cận Đông, khuôn mặt « bồ câu » này trên chính trường Israel, theo với thời gian đã khai thác 1.001 khả năng có thể. Ông đã theo dõi hoặc lãnh đạo các cuộc mật đàm ở Oslo, đã dẫn đến kết quả là ký kết được hiệp ước hòa bình với người Palestine tại Washington. Nhưng do chưa có được hòa bình thực sự, cuộc chiến tranh ném đá intifada và các cuộc tấn công tự sát đã làm cánh tả Israel bị yếu đi.

Được người sáng lập Nhà nước Do Thái đỡ đầu

Shimon Peres sinh tháng 8/1923 tại Volojine, một tỉnh hồi đó của Ba Lan nhưng nay thuộc về Belarus. Gia đình ông 11 năm sau di cư sang Palestine thuộc Anh. Được đào tạo trong trường học của Ben Gourion, người sáng lập Nhà nước Do Thái, Peres gia nhập Haganah, tức quân đội Israel thời còn phôi thai. Ông được giao phụ trách Hải quân, sau khi Nhà nước Do Thái ra đời năm 1948.

Shimon Peres lãnh đạo phái bộ quân sự tại New York năm 1950, rồi tiếp tục theo học tại Hoa Kỳ. Năm 1952 ông đóng vai trò hàng đầu tại bộ Quốc phòng, trong việc thiết lập công nghiệp hàng không và điện tử Israel, mà quân đội được lợi rất nhiều.

Ông góp phần lớn trong thỏa thuận với Pháp để lập hai lò phản ứng nguyên tử ở Dimona, giúp Israel sản xuất được vũ khí hạt nhân, dù quốc gia này chưa bao giờ nhìn nhận.

Năm 1959, Peres trở thành dân biểu đảng Mapai nắm quyền – tiền thân của đảng Lao Động, và trở thành thứ trưởng Quốc phòng. Đến năm 1969 ông tham gia chính phủ của bà Golda Meir, là bộ trưởng Phát triển Kinh tế tại các lãnh thổ giành được trong cuộc chiến tranh Sáu ngày cách đó hai năm, sau đó là bộ trưởng Giao thông và Thông tin. Năm 1984, với tư cách thủ lãnh đảng Lao Động, ông thành thủ tướng rồi sau đó luân phiên nắm bộ Ngoại giao với thủ lãnh đảng Likoud, Yitzhak Shamir, theo thỏa thuận với đảng này.

Mặc cho những bất đống trong liên minh cầm quyền, Shimon Peres luôn đóng vai trò người hòa giải. Tháng 6/1985 Peres cho rút quân khỏi Liban, giảm bớt lạm phát và bình thường hóa quan hệ với Ai Cập. Năm 1986 ông ở đỉnh cao sự nghiệp, với tỉ lệ 74% người Israel tín nhiệm.

Peres luôn nỗ lực cho công cuộc hòa bình dù phải tiến hành trong bí mật, khiến ông bị cáo buộc là có chính sách đối ngoại song hành. Cùng với đối thủ chính trị Yitzhak Rabin, ông đã tiếp xúc được với phía Palestine và kết quả là hiệp định hòa bình 1993, và cái bắt tay lịch sử với ông Yasser Arafat. Ngày 04/11/1995 ông Rabin bị ám sát, Peres lên làm thủ tướng và khẳng định người ta có thể « rút ngắn một cuộc đời nhưng không thể giết đi một ý tưởng ».

Ngày 13/09/2016 ở tuổi 93, chính trị gia lão luyện Shimon Peres bị xuất huyết não và nhập viện ở Tel Aviv, được đặt trong tình trạng hôn mê nhân tạo và hai tuần sau thì ông qua đời.